Τρία χρόνια ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Φωνή αλήθειας και δικαιοσύνης εκ Φαναρίου

Γράφει ο Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Τρία χρόνια μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, η φωνή της αλήθειας και της δικαιοσύνης παραμένει δυνατή εκ Φαναρίου, την καρδιά της Ορθοδοξίας. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, σε ομιλία του προς την διπλωματική κοινότητα της Ουκρανίας και την τοπική ουκρανική κοινότητα στην Κωνσταντινούπολη (23.2.2025), κατέθεσε με παρρησία τη θέση του Οικουμενικού Πατριαρχείου: η υποδούλωση ενός λαού δεν μπορεί να γίνει ανεκτή, η ελευθερία δεν είναι διαπραγματεύσιμη και η αλήθεια δεν μπορεί να επισκιαστεί από ψεύδη και προπαγάνδα.

Η ομιλία του Παναγιωτάτου ήταν μια ηθική και θεολογική τοποθέτηση απέναντι σε μια βαθιά και πολυώδυνη αδικία. Καταδίκασε για μιαν ακόμη φορά τη βίαιη επίθεση της Ρωσίας και αναφέρθηκε στην ανυπολόγιστη ανθρωπιστική καταστροφή που αυτή έχει προκαλέσει: αμέτρητες ζωές χαμένες, οικογένειες διαλυμένες, πόλεις κατεστραμμένες, εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπισμένοι.

• * *

Από την πρώτη στιγμή, το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει σταθεί στο πλευρό του ουκρανικού λαού, όχι μόνο θεολογικά, αλλά και ως θεματοφύλακας της αλήθειας. Ο Παναγιώτατος υπογράμμισε πως η Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία δεν μπορεί να παραμένει σιωπηλή, καθόσον η δικαιοσύνη καταπατείται. Η ελευθερία και η κυριαρχία της Ουκρανίας δεν είναι ζητήματα προς διαπραγμάτευσιν, αλλά αδιαμφισβήτητες αρχές του διεθνούς δικαίου και της ηθικής τάξης.

Αυτή η τοποθέτηση είναι ιδιαίτερα σημαντική, αν αναλογισθεί κανείς το πλαίσιο μέσα στο οποίο διατυπώνεται: η Ρωσική Εκκλησία έχει ταχθεί ανοιχτά υπέρ του πολέμου, με τον Πατριάρχη Κύριλλο να προσφέρει θεολογική κάλυψη σε μιαν επιθετική πολιτική. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, από την άλλη, προτάσσει ένα άλλο μοντέλο εκκλησιαστικής ηγεσίας: αυτό της αλήθειας, της ειρήνης και της αλληλεγγύης.

• * *

Σε μιαν από τις πιο δυνατές στιγμές της ομιλίας του, ο Παναγιώτατος συνέδεσε τον πόλεμο στην Ουκρανία με την Κυριακή της Τελικής Κρίσεως, ημέρα κατά την οποίαν εκφωνήθηκε. Με αυτόν τον τρόπο, τόνισε ότι ο κόσμος δεν καλείται απλώς να τοποθετηθεί πολιτικά απέναντι σε αυτή τη σύγκρουση, αλλά ηθικά και πνευματικά.

«Η εισβολή στην Ουκρανία», είπε, «δεν είναι απλώς ένας πόλεμος μεταξύ κρατών. Είναι ένα ηθικό τεστ για την Ευρώπη και για ολόκληρη την ανθρωπότητα.» Σε αυτή την δοκιμασία, οι επιλογές είναι ξεκάθαρες: αλήθεια ή ψεύδος, δικαιοσύνη ή καταπίεση. Οι αποφάσεις που θα ληφθούν σήμερα θα καθορίσουν αν η ιστορία θα γραφτεί με όρους ηθικής ακεραιότητας ή αν θα επικρατήσει η βία και ο κυνισμός.

Αυτό το μήνυμα είναι μια ξεκάθαρη απάντηση σε όσους προωθούν μιαν «εύκολη ειρήνη», βασισμένη σε παραχωρήσεις εις βάρος της Ουκρανίας. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης υπενθυμίζει πως η ειρήνη δεν μπορεί να επιβληθεί με τη βία, ούτε να χτιστεί πάνω στην αδικία. Αντιθέτως, πρέπει να εδράζεται στην αλήθεια, τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου και την αναγνώριση της αυτοδιάθεσης των λαών.

• * *

Το πιο ελπιδοφόρο στοιχείο της ομιλίας του Παναγιωτάτου ήταν η αναφορά του στην Ανάσταση. Παρομοίασε την Ουκρανία με την ίδια την πορεία του Χριστού: όπως η Σταύρωση προηγήθηκε της Αναστάσεως, έτσι και η Ουκρανία θα ξαναγεννηθεί μέσα από τα δεινά της. Τούτο δεν πρόκειται απλώς για μιαν ευχή, αλλά μια πίστη στην αντοχή και την δύναμη ενός λαού που αγωνίζεται για το δικαίωμά του να υπάρχει.

Αυτή η δήλωση αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα όταν θυμηθούμε τα ιστορικά τραύματα που φέρει η Ουκρανία: από το Γολοντομόρ, τη μαζική πείνα που προκάλεσε ο Στάλιν, μέχρι τις σημερινές προσπάθειες να διαγραφεί η ταυτότητά της. Όμως, όπως σημείωσε ο Παναγιώτατος, κανένα έθνος δεν έχει το δικαίωμα να επιβάλει τη θέλησή του πάνω σε ένα άλλο, καμία δύναμη δεν μπορεί να σβήσει την ιστορία και την ψυχή ενός λαού.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης δεν περιορίστηκε σε εκκλήσεις για ειρήνη. Ζήτησε από την διεθνή κοινότητα να μην αποστρέψει το βλέμμα από τη φρίκη του πολέμου και να μην πέσει θύμα της προπαγάνδας και των «ψεύτικων αφηγήσεων». Σημείωσε ότι το μέλλον πρέπει να χτιστεί πάνω στις αρχές του διεθνούς δικαίου, της αυτοδιάθεσης και του αμοιβαίου σεβασμού, όχι πάνω στον εξαναγκασμό και την επιβολή.

Με αυτή τη στάση, το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναλαμβάνει για άλλη μια φορά τον ρόλο του ως ηθική συνείδηση της Ορθοδοξίας και της διεθνούς κοινότητας. Συνεχίζει να δρα όχι απλώς ένας θρησκευτικός θεσμός, αλλά ως μια παγκόσμια φωνή που υπερασπίζεται τις θεμελιώδεις αξίες της ειρήνης, της δικαιοσύνης και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

• * *

Η ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου ήταν μια ιστορική παρέμβαση που αναδεικνύει τον ηθικό διαχωρισμό ανάμεσα στην ελευθερία και την καταπίεση, την αλήθεια και το ψεύδος.

Σε μια εποχή όπου ο κυνισμός και η πολιτική σκοπιμότητα συχνά υπερισχύουν, η φωνή του Παναγιωτάτου υπενθυμίζει ότι η ηθική και η δικαιοσύνη δεν είναι έννοιες διαπραγματεύσιμες.

Η Ουκρανία θα νικήσει, όχι μόνο γιατί μάχεται στο πεδίο της μάχης, αλλά γιατί έχει με το μέρος της την αλήθεια, την ιστορία και τη βαθιά πίστη πως η ελευθερία δεν χαρίζεται – κατακτιέται.

Πηγή: fosfanariou.gr