Η εορτή της Σαμαρείτιδος στο Φρέαρ του Ιακώβ

Το Σάββατο, 1 Ιουνίου, εορτάστηκε με μετάθεση η εορτή της Σαμαρείτιδος στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και, συγκεκριμένα, επί του Φρέατος του Ιακώβ στη Σαμάρεια, προεξάρχοντος του Μακαριωτάτου Πατριάρχη Ιεροσολύμων κ.κ. Θεοφίλου. 

Κατά την εορτή αυτή, όπως επισημαίνεται στο σχετικό ανακοινωθέν: «ἡ Ἐκκλησία ὅλη ἰδίᾳ ἡ τῶν Ἱεροσολύμων  ἀναμιμνῄσκεται ἀκολουθοῦσα τόν Εὐαγγελιστήν Ἰωάννην (κεφ. 4) ὅτι εἰς τό ἐν Νεαπόλει τῆς Σαμαρείας Φρέαρ τοῦ Πατριάρχου Ἰακώβ ἡ Σαμαρεῖτις γυνή, ἐλθοῦσα ἵνα ἀντλήσῃ ὕδωρ, ἤντλησε τό ὕδωρ τῆς ζωῆς, τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ὁ Ὁποῖος καί ἀπεκάλυψεν αὐτῇ ὅλα τά τῆς ζωῆς αὐτῆς καί ὅτι Αὐτός εἶναι ὁ ἀναμενόμενος Μεσσίας, ὁ λαλῶν μετ᾽ αὐτῆς.

Ἔκτοτε ἡ Σαμαρεῖτις γυνή ἐγκατέλειψε τόν πρότερον ἁμαρτωλόν τρόπον ζωῆς αὐτῆς καί μάλιστα ἐμαρτύρησε τιμωμένη ὡς μάρτυς Φωτεινή ὡς καί ἄλλα μέλη τῆς οἰκογενείας αὐτῆς, υἱοί καί ἀδελφαί.

Ἐνταῦθα παρά τό Φρέαρ τοῦ Ἰακώβ καί ἐντός τοῦ περικαλλοῦς Ναοῦ, τόν ὁποῖον ἀνήγειρεν ὁ δραστήριος ἡγούμενος Ἀρχιμανδρίτης π. Ἰουστῖνος προεξῆρξεν τῆς θείας Λειτουργίας ἡ Α.Θ.Μ. ὁ Πατήρ ἡμῶν καί Πατριάρχης Ἱεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλος, συλλειτουργούντων Αὐτῷ τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καπιτωλιάδος κ. Ἡσυχίου, τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Λύδρας καί ἡγουμένου τῆς Μονῆς Μαχαιρᾶ κ. Ἐπιφανίου καί τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντίνης κ. Ἀριστάρχου, Ἁγιοταφιτῶν Ἱερομονάχων, ὧν πρῶτος ὁ Γέρων Καμαράσης Ἀρχιμανδρίτης π. Νεκτάριος, τοῦ Ἀρχιμανδρίτου π. Χριστοδούλου ἡγουμένου τῆς Μονῆς τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, Πρεσβυτέρων τῆς περιοχῆς Σαμαρείας, τοῦ Ἀρχιδιακόνου π. Μάρκου καί τοῦ Ἱεροδιακόνου π. Δοσιθέου, ψαλλόντων τοῦ ἡγουμένου τῶν Ραφιδίων Ἀρχιμανδρίτου π. Λεοντίου δεξιά ἑλληνιστί καί τῆς χορῳδίας τῆς πόλεως τῆς Νεαπόλεως ἀριστερά ἀραβιστί, παρουσίᾳ τοῦ Γενικοῦ Προξένου τῆς Ἑλλάδος εἰς τά Ἱεροσόλυμα κ. Δημητρίου Ἀγγελοσοπούλου καί προσευχομένου πιστοῦ λαοῦ τῆς περιοχῆς καί προσκυνητῶν.

Εἰς τό Κοινωνικόν τῆς θείας Λειτουργίας ὡμίλησεν ὁ Μακαριώτατος διά τοῦ κάτωθι κηρύγματος Αὐτοῦ ἑλληνιστί:

“Πᾶς ὁ πίνων ἐκ τοῦ ὕδατος τούτου διψήσει πάλιν· ὃς δι’ ἂν πίῃ ἐκ τοῦ ὕδατος οὗ ἐγώ δώσω αὐτῷ, οὐ μή διψήσῃ εἰς τόν αἰῶνα, ἀλλά τό ὕδωρ, ὅ δώσω αὐτῷ, γενήσεται ἐν αὐτῷ πηγή ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωήν αἰώνιον”, (Ἰωάν 4, 13-15),

Ἀγαπητοί ἐν Χριστῷ Ἀδελφοί,

Εὐλαβεῖς Χριστιανοί καί προσκυνηταί,

Ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος συνήγαγε πάντας ἡμᾶς σήμερον ἐν τῷ ἱερῷ τούτῳ τόπῳ τοῦ Φρέατος τοῦ Πατριάρχου Ἰακώβ, ἵνα ἑορτάσωμεν τήν τῆς Σαμαρείτιδος γυναικός ἑορτήν, τῆς Ἁγίας δηλονότι μάρτυρος Φωτεινῆς.

Εἰς τόν μετά τῆς Σαμαρείτιδος διάλογον αὐτοῦ ὁ Ἰησοῦς λέγει αὐτῇ: “…Τό ὕδωρ ὅ δώσω αὐτῷ, γενήσεται ἐν αὐτῷ πηγή ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωήν αἰώνιον”, (Ἰωάν. 4,14) Ἑρμηνεύων τόν Κυριακόν τοῦτον λόγον ὁ Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας λέγει:”

“Ἰστέον δέ ὡς ὕδωρ ἄν τούτοις τήν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος Χάριν ὁ Σωτήρ ἀποκαλεῖ, ἧς εἴπερ τις γένοιτο μέτοχος ἀναπηγάζουσαν ἔξει λοιπόν ἐν ἑαυτῷ τῶν θείων μαθημάτων τήν χορηγίαν, ὡς μηκέτι μέν αὐτῷ τῆς παρ’ ἑτέρων νουθεσίας ἐνδεῖν, ἐξαρκεῖν δέ μᾶλλον εἰς τό δύνασθαι ρᾳδίως παρακαλεῖν, τούς οἷσπερ ἄν γένοιτο διψῆν τόν θεῖον τε καί οὐράνιον λόγον, ὁποῖοι τινες ἦσαν κατά τόν παρόντα βίον καί ἐπί γῆς ἔτι πολιτευόμενοι ἅγιοί τε προφῆται καί ἀπόστολοι καί οἱ τοῖς ἐκείνων κληρονόμοι λειτουργίας, περί ὧν γέγραπται ‘καί ἀντλήσατε ὕδωρ μετ᾽εὐφροσύνης ἐκ τῶν πηγῶν τοῦ σωτηρίου’, (Ἡσ. 12-3).

Καί ἁπλούστερον: πρέπει νά γνωρίζωμεν ὅτι ὁ Σωτήρ ἐδῶ ἀποκαλεῖ “ὕδωρ” τήν Χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἐάν κάποιος θά πρέπῃ νά γίνῃ μέτοχος τῆς Χάριτος αὐτῆς, τότε θά ἔχῃ τήν παροχήν τῆς θείας γνώσεως, πηγάζουσαν ἀπό τόν ἑαυτόν του, ὥστε οὗτοι δέν χρειάζονται πλέον τήν νουθεσίαν τῶν ἄλλων. Ἀντ᾽ αὐτῶν,  οὗτοι θά εἶναι ἐπαρκεῖς καί ἰκανοί νά προτρέπουν / ἐνθαρρύνουν μετ᾽ εὐκολίας ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι διψοῦν τόν θεῖον καί οὐράνιον λόγον.  Οὗτοι ἦσαν οἱ Ἅγιοι, οἱ Προφῆται καί οἱ Ἀπόστολοι κατά τήν ἐπίγειον αὐτῶν ζωήν, ἀλλά καί οἱ κληρονόμοι τῆς λειτουργίας / διακονίας αὐτῶν, περί τῶν ὁποίων εἶναι γεγραμμένον:  “καί ἀντλήσατε ὕδωρ μετ᾽εὐφροσύνης ἐκ τῶν πηγῶν τοῦ σωτηρίου”.  (Ἡσ. 12-3).

Ἑρμηνεύων καί πάλιν ὁ Ἅγιος Κύριλλος τόν λόγον τοῦτον τοῦ Προφήτου Ἡσαΐου λέγει:  “Ὕδωρ” μέν ἀποκαλεῖ τόν ζωοποιόν τοῦ Θεοῦ Λόγον, “πηγάς” δέ τούς Ἁγίους Ἀποστόλους, Εὐαγγελιστάς καί Προφήτας. “Σωτήριον” δέ τόν Χριστόν. Ὄντως, διά τῆς φωτιστικῆς δυνάμεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος οἱ Ἅγιοι Προφῆται, Ἀπόστολοι καί Εὐαγγελισταί συνέγραψαν τάς Ἁγίας Γραφάς. Αἱ δέ Ἅγιαι Γραφαί εἶναι ἐκεῖναι ,αἱ ὁποῖαι τρέφουν τήν σωτηριώδη πίστιν εἰς Χριστόν διά τῆς γνώσεως αὐτῶν, ὡς λέγει ὁ θεῖος Παῦλος εἰς τόν μαθητήν αὐτοῦ Τιμόθεον: “ἀπό βρέφους τά ἱερά γράμματα οἶδας, τά δυνάμενά σε σοφίσαι εἰς σωτηρίαν διά πίστεως τῆς ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ· πᾶσα γραφή θεόπνευστος καί ὠφέλιμος πρός διδασκαλίαν, πρός ἔλεγχον, πρός ἐπανόρθωσιν, πρός παιδείαν τήν ἐν δικαιοσύνῃ, ἵνα ἄρτιος ᾖ ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος, πρός πᾶν ἔργον ἀγαθόν ἐξηρτισμένος”. (Β´ Τιμ. 3, 15-17).

Μέ ἄλλα λόγια, τό ὕδωρ τό ὁποῖον προσέφερεν ὁ Χριστός εἰς τήν Σαμαρείτιδα ἦτο ἡ δωρεά τοῦ Ἁγίου Αὐτοῦ Πνεύματος, τοῦ ὁδηγοῦντος τόν ἄνθρωπον τόν ἔχοντα καθαράν καρδίαν εἰς τήν θέωσιν αὐτοῦ, τοὐτέστιν εἰς τήν αἰώνιον ζωήν. “Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται”, λέγει Κύριος, (Ματθ. 5,8).

Ἀξιοσημείωτον ὅτι ὁ Ἰησοῦς εἰς τόν διάλογον Αὐτοῦ μετά τῆς Σαμαρείτιδος ἀφ᾽ ἑνός μέν διδάσκει ὅτι “Πνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας Αὐτόν ἐν Πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν”, (Ἰωάν. 4-24), ἀφ᾽ ἑτέρου δέ ἀποκαλύπτει εἰς τήν Σαμαρείτιδα τήν λέγουσαν: “οἶδα ὅτι Μεσσίας ἔρχεται ὁ λεγόμενος Χριστός· ὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος, ἀναγγελεῖ ἡμῖν πάντα”, (Ἰωάν. 4, 25), ὅτι Αὐτός εἶναι ὁ Μεσσίας. “Ἐγώ εἰμι, ὁ λαλῶν σοι”, (Ἱωάν. 4,26).

Σχολιάζοντες τούς ἀνωτέρω λόγους τοῦ Ἰησοῦ ὁ μέν Ἅγιος Θεοφύλακτος λέγει:

“Πολλοί μέν δοκοῦσι προσκυνεῖν κατά ψυχήν οὐκ ὀρθήν δέ δόξαν περί τοῦ Θεοῦ ἔχουσι. Προσέθηκε δέ τοῦτο τό ἐν ἀληθείᾳ. Δεῖ γάρ καί κατά νοῦν προσκυνεῖν τῷ Θεῷ καί ἀληθῆ δόξαν περί Αὐτοῦ ἔχειν”. [Πολλοί ἀπονέμουν εἰς τόν Θεόν πνευματικήν λατρείαν, δηλαδή μέ τόν νοῦν τους, ἀλλά εὑρίσκονται ἐκτός τῆς σωτηριώδους ἀληθείας. Λέγει τοῦτο ὁ Ἱερός Πατήρ τῆς Ἐκκλησίας, διότι ἡ καθαρότητα τοῦ βίου καί ἡ ὀρθότης τῶν δογμάτων συνιστοῦν τήν ἀληθινήν καί σώζουσαν λατρείαν τοῦ Θεοῦ].

Ὁ δέ Ἅγιος Κύριλλος  Ἀλεξανδρείας λέγει: “Οὐ ταῖς ἀπαιδεύτοις ψυχαῖς ἤ καί ἀμαθέσι παντελῶς Ἑαυτόν ἀνακαλύπτει Χριστός , ἀλλ’ ἐκεῖναις μᾶλλον ἐπιλάμπει καί φαίνεται, αἵπερ ἄν εἶεν ἤδη πρός τό βούλεσθαί τι μαθεῖν ἑτοιμότεραι, καί τῆς πίστεως τήν ἀρχήν ἐν ἁπλοῖς ὠδίνουσαι λόγοις, πρός τήν τῶν τελειοτέρων ἐπείγονται γνῶσιν”:  Ὁ Χριστός, λέγει ὁ Ἅγιος Κύριλλος, δέν ἀποκαλύπτεται ἁπλῶς καί μόνον εἰς ψυχάς πού εἶναι ἀπαίδευτες καί τελείως ἀμαθεῖς (σάν τήν Σαμαρείτιδα), ἀλλά σέ ἐκεῖνες τίς ψυχές ἐπιλάμπει καί φαίνεται, πού ἔχουν προετοιμάσει τόν ἑαυτόν τους διά νά μάθουν κάτι καί μέσα τους ἔχουν γεννήσει τήν πίστη καί “πρός τήν τῶν τελειοτέρων ἐπείγονται γνῶσιν”, δηλαδή βιάζονται νά μάθουν τά τελειότερα μυστήρια. Εἰς τοῦτο ἀκριβῶς διακρίνεται ἡ Σαμαρεῖτις, εἰς τήν ἀναζήτησιν τῆς γνώσεως τῆς τελειοτέρας πίστεως, ἡ ὁποία πίστις διακρίνεται εἰς εἰσαγωγικήν καί τελείαν.

Ὡς δέ σχολιάζει ὁ Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας: “Ὁ Χριστός σταματᾷ τόν διάλογον μετά τῆς Σαμαρείτιδος, ὅταν ἦλθον οἱ μαθηταί Αὐτοῦ καί ἐθαύμασαν ὅτι μετά γυναικός ἐλάλει”,  (Ἰωάν. 4,27) [Σιωπᾷ λοιπόν ὁ Χριστός, λέγει ἡ Γραφή.  Ἀφ᾽ οὗ ἐμφύτευσεν τόν θερμόν σπινθῆρα τῆς πίστεως εἰς τούς Σαμαρείτας, ὁ Χριστός ἐπιτρέπει κατά τήν διάβασιν / τό πέρασμα τοῦ χρόνου νά ἐξαφθῇ αὐτός ὁ σπινθήρ εἰς μεγάλην φλόγα. Ἔτσι θά πρέπῃ νά κατανοήσῃς τό ὑπ᾽ αὐτοῦ λεγόμενον:  “Πῦρ ἦλθον βαλεῖν ἐπί τήν γῆν καί τί θέλω, εἰ ἤδη ἀνήφθη;”, (Λουκ. 12,49)].

Οὗτος ὁ θεῖος καί θερμός σπινθήρ, ὁ ἐμφυτευθείς ἐν τῇ ἀδόλῳ καρδίᾳ τῆς Σαμαρείτιδος γυναικός, ἀνέδειξεν αὐτήν μεγαλομάρτυρα καί Ἰσαπόστολον τοῦ Εὐαγελίου τοῦ Χριστοῦ, διά τοῦτο καί ἡ Ἁγία ἡμῶν Ἐκκλησία ἰδιαιτέρως τιμᾷ αὐτήν ἐν τῇ ἰδίᾳ αὐτῆς πατρίδι, τῇ Σαμαρείᾳ, ὡς λέγει καί ὁ ὑμνῳδός: ” Σαμάρειαν κατέλαβες, Σωτήρ μου παντοδύναμε, καί γυναικί ὁμιλήσας, ἐζήτεις ὕδωρ τοῦ πιεῖν, ὁ ἐκ πέτρας ἀκροτόμου πηγάσας ὕδωρ, Ἑβραίοις, ἣν πρός πίστιν σήν ἔλαβες, καί νῦν ζωῆς ἀπολαύει, ἐν οὐρανοῖς αἰωνίως”.

Σημειωτέον ὅτι αὐτός οὗτος “ὁ Θερμός σπινθήρ τοῦ λόγου τῆς ζωῆς” ἔχρισε τούς μαθητάς τοῦ Χριστοῦ “Χριστιανούς”, ὡς ἀναφέρει ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς εἰς τό βιβλίον τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων:  “Ἐγένετο δέ αὐτούς, Παῦλον καί Βαρνάβαν, … ἐνιαυτόν ὅλον συναχθῆναι ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ καί διδάξαι ὄχλον ἱκανόν, χρηματίσαι τε πρῶτον ἐν Ἀντιοχείᾳ τούς μαθητάς Χριστιανούς”, (Πράξ. 11, 25-26).

Μέ τό ὄνομα αὐτό οἱ πρῶτοι κληθέντες Χριστιανοί ἐξεδήλωναν τήν προσδοκίαν νά κληρονομήσουν τήν Βασιλείαν τοῦ Κυρίου ἐν οὐρανοῖς· νά γίνουν “κληρονόμοι Θεοῦ” καί “συγκληρονόμοι Χριστοῦ”, (Ρωμ. 8-17). Τό ὄνομα τοῦτο υἱοθέτησε καί ἐτίμησε μέ τό μαρτυρικόν αὐτῆς αἷμα καί ἡ τοῦ Χριστοῦ  γενομένη συγκληρονόμος Σαμαρεῖτις γυνή, “ἡ εἰποῦσα τοῖς ἀνθρώποις· δεῦτε, ἴδετε ἄνθρωπον, ὅς εἶπέ μοι πάντα ὅσα ἐποίησα”, (Πρβλ. Ἰωάν. 4, 28-29).

Τήν ἀνεκτίμητον ταύτην κληρονομίαν, τοὐτέστιν τήν ὀνομασίαν “Χριστιανός” ἐλάβομεν καί ἡμεῖς, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, κατά τό βάπτισμα ἡμῶν, ἐγκεντρισθέντες ἐν τῷ σώματι τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ὀνομασία ὅμως αὕτη συνεπάγεται συμμόρφωσιν πρός τόν κατά Χριστόν τρόπον ζωῆς ἡμῶν. “Οὐκ ἐστε ἑαυτῶν·  ἠγοράσθητε τιμῆς”, (Α´ Κορ. 6,19-20), κηρύττει ὁ θεῖος Παῦλος. Ὄντως, δέν ἀνήκομεν πλέον εἰς τόν ἑαυτόν μας, διότι ἠγοράσθημεν μέ τό τίμιον Αἷμα τοῦ Σταυρωθέντος καί Ἀναστάντος Σωτῆρος ἡμῶν Χριστοῦ. Εἴμεθα πλέον μέλη τοῦ μυστικοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, δηλαδή τῆς Ἐκκλησίας Αὐτοῦ.

Ἡμεῖς, ἀγαπητοί μου, οἱ τιμῶντες σήμερον τήν μνήμην τῆς Ἁγίας Σαμαρείτιδος παρακαλέσωμεν μετ᾽ Αὐτῆς τόν εὔσπλαγχνον Κύριον λέγοντες:  “Παράσχου μοι τό ὕδωρ τῆς πίστεως, καί λήψομαι τῆς κολυμβήθρας τά νάματα, ἀγαλλίασιν καί λύτρωσιν, Ζωοδότα, Κύριε δόξα σοι”.

Χριστός Ἀνέστη. Ἔτη πολλά καί εἰρηνικά”.

Μετά τήν θείαν Λειτουργία ἔλαβε χώραν λιτανεία τρίς πέριξ τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ.

Πρό τῆς ἐξόδου Αὐτοῦ ἐκ τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ ὁ Μακαριώτατος ἤκουσε μετ᾽ εὐχαριστήσεως πολλῆς τόν ὕμνον Χριστός Ἀνέστη εἰς τήν ἑλληνικήν καί ἀραβικήν καί ἄλλα θρησκευτικά ᾄσματα ὑπό ὁμάδος μαθητῶν καί μαθητριῶν τοῦ Κατηχητικοῦ Σχολείου τῆς γειτνιαζούσης πόλεως Ζαπάμπδε ὑπό τήν καθοδήγησιν τοῦ διδάξαντος αὐτά Ρωμαιορθοδόξου πιστοῦ Νταούντ, σπουδάσαντος Θεολογίαν εἰς τήν Κύπρον.

Ἀκολούθως ἔλαβε χώραν δεξίωσις κεράσματος καί ἑόρτιος τράπεζα ὑπό τοῦ ἡγουμένου Ἀρχιμανδρίτου π. Ἰουστίνου.