25η Αυγούστου 1898: Η μεγάλη σφαγή εκατοντάδων Χριστιανών στο Ηράκλειο
Ημέρα μνήμης η σημερινή για τους απανταχού Κρητικούς, με τη μεγαλόνησο να προγραμματίζει εκδηλώσεις για να τιμήσει τους εκατοντάδες Χριστιανούς οι οποίοι μαζί με 18 Άγγλους σφαγιάστηκαν το 1898 από γηγενείς μουσουλμάνους. Τα τραγικά αυτά συμβάντα αποτέλεσαν την αφετηρία μίας σειράς από γεγονότα τα οποία οδήγησαν στην ιστορική ένωση της Κρήτης με την υπόλοιπη Ελλάδα το 1913.
«Εκτελεστικόν Κρήτης» και οι πρώτες αντιδράσεις
Το ημερολόγιο έδειχνε 18 Ιουλίου του 1898 όταν η Συνέλευση των Κρητών εξέλεξε εκτελεστική επιτροπή, το λεγόμενο και ως «Εκτελεστικόν Κρήτης», το οποίο θα επωμιζόταν την ευθύνη της διακυβέρνησης της Κρήτης μέχρι την άφιξη του Πρίγκιπα Γεωργίου. Μέλη του «Εκτελεστικού» είχαν οριστεί ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Ιωάννης Ζαχαράκης, ο Ιωάννης Σφακιανάκης, ο Εμμανουήλ Μυλωνογιαννάκης, ο Νικόλαος Γιαμαλάκης και ο Αντώνης Χατζηδάκης.
Η συγκεκριμένη εξέλιξη πυροδότησε σφοδρές αντιδράσεις στις τάξεις των τουρκοκρητικών, οι οποίοι προχώρησαν σε πράξεις βάναυσες και βίαιες. Την περίοδο που απόσπασμα του Αγγλικού στρατού τοποθετούσε στο Ηράκλειο απόσπασμα του «Εκτελεστικού», ξεκίνησαν οι πράξεις βαρβαρότητας.
Η αποφράδα ημέρα της 25ης Αυγούστου
Την 25η Αυγούστου του 1898 ξεκίνησαν τα βίαια επεισόδια από τους Τούρκους. Εκατοντάδες Χριστιανοί σφαγιάστηκαν και μαζί τους 17 Άγγλοι στρατιώτες και ο πρόξενος της Αγγλίας στο Ηράκλειο, Λυσίμαχος Καλοκαιρινός. Καταστήματα της περιοχής πυρπολήθηκαν και συνοικίες και γειτονιές Χριστιανών λεηλατήθηκαν.
Η αντίδραση της Αγγλίας ήταν άμεση, καθώς οι επικεφαλής των θηριωδιών τιμωρήθηκαν, απελάθηκαν και φυλακίσθηκαν. Ο τουρκικός στρατός αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Κρήτη στις 2 Νοεμβρίου του 1898. Η Κρητική Πολιτεία που συστάθηκε αποτέλεσε και την αρχή μίας περιόδου που οδήγησε στην ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, το 1913.
