Ελλάδα: 74 χρόνια από την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου
Η 7η Μαρτίου 1948 αποτέλεσε ημέρα – «σταθμό» για τα Δωδεκάνησα, καθώς την ημέρα εκείνη, πριν από ακριβώς 74 χρόνια, έγιναν και επίσημα κομμάτι αναπόσπαστο του ελληνικού κράτους. Είχε προηγηθεί μια μακρά προσπάθεια απελευθέρωσης και ενσωμάτωσης των νησιών στον ελληνικό εθνικό κορμό, η οποία εντάθηκε από την επομένη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Υπενθυμίζεται ότι κατά την έναρξη του Β’ Π.Π. τα Δωδεκάνησα βρίσκονταν υπό την κυριαρχία των Ιταλών. Μετά τη συνθηκολόγηση των Ιταλών το 1943, κύριοι των νησιών έγιναν οι Γερμανοί και μετά την παράδοση της Χιτλερικής Γερμανίας, τον Μάιο του 1945, πέρασαν στη Μεγάλη Βρετανία.
Ενόψει της Διάσκεψης Ειρήνης των νικητριών δυνάμεων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που θα συνερχόταν στο Παρίσι, η Ελλάδα είχε μια χρυσή ευκαιρία να εκπληρώσει το όνειρο του δωδεκανησιακού λαού για ένωση με τη μητέρα πατρίδα.
Ο διπλωματικός αγώνας που οι ελληνικές κυβερνήσεις καλούνταν να διεξαγάγουν, προκειμένου να διασφαλίσουν οριστικά κι επίσημα την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στο ελληνικό κράτος, δεν ήταν εύκολος. Θεσμικά, η τύχη των νησιών ήταν ενταγμένη στο ευρύ πλαίσιο των διαπραγματεύσεων των Συνθηκών Ειρήνης μεταξύ νικητών και ηττημένων του Β’ Π.Π., αλλά πολιτικά εξαρτιόταν από την εύθραυστη ισορροπία δυνάμεων και τα συμφέροντα των πρωταγωνιστών του ψυχροπολεμικού κόσμου που μόλις αναδυόταν. Όμως, η ευκαιρία τελικά δεν πέρασε ανεκμετάλλευτη…
Πράγματι, στις 27 Ιουνίου του 1946, στο Παρίσι, το Συμβούλιο των Υπουργών των Εξωτερικών των τεσσάρων Δυνάμεων (Αγγλίας, Γαλλίας, Η.Π.Α. και Ε.Σ.Σ.Δ.) αποφασίζει να περιέλθουν τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα. Πρόκειται για απόφαση-σταθμό στην πορεία του δωδεκανησιακού λαού προς την ένωσή του με τη μητέρα Ελλάδα. Ο δρόμος για την ενσωμάτωση ήταν πλέον ανοικτός…
Σχεδόν τρεις μήνες αργότερα, στη μεγάλη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης στο Παρίσι (21 Σεπτεμβρίου 1946), εγκρίθηκε ομόφωνα η Ένωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα, αν και οι υπόλοιπες αξιώσεις της ελληνικής πλευράς – για το Βορειοηπειρωτικό, την ελληνοβουλγαρική μεθόριο και το ύψος των πολεμικών αποζημιώσεων – δεν ευοδώθηκαν. Ακόμη και στο ζήτημα των Δωδεκανήσων πολλά θέματα παρέμεναν ανοικτά για περαιτέρω αποσαφηνίσεις, όπως ο ακριβής προσδιορισμός των ορίων της περιοχής και ο βαθμός της αποστρατικοποίησης, καθώς και η τύχη των περιουσιών του ιταλικού κράτους και των εποίκων.
Μια άλλη κρίσιμη ημεροχρονολογία ήταν η 10η Φεβρουαρίου 1947, όταν πλέον υπογράφεται στο Παρίσι η Συνθήκη Ειρήνης μεταξύ των Συμμάχων και των συνασπισμένων Δυνάμεων (συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας) και της Ιταλίας, σύμφωνα με την οποία η τελευταία εκχωρεί στην Ελλάδα με πλήρη κυριαρχία τα νησιά της Δωδεκανήσου και τις παρακείμενες νησίδες.
Ενάμιση μήνα αργότερα, στις 31 Μαρτίου του 1947, ο Βρετανός διοικητής των συμμαχικών Δυνάμεων Κατοχής Δωδεκανήσου, Ταξίαρχος Α.Σ. Πάρκερ, παρέδωσε τη Στρατιωτική Βρετανική Διοίκηση στον αντιναύαρχο Περικλή Ιωαννίδη και από εκείνο το χρονικό σημείο άρχισε η μεταβατική περίοδος της Ελληνικής Στρατιωτικής Διοίκησης Δωδεκανήσου.
Στις 9 Ιανουαρίου του 1948, με το άρθρο 1 του Νόμου υπ’ αριθμ. 518 «Περί προσαρτήσεως της Δωδεκανήσου εις την Ελλάδα» [11] της Δ΄ Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων, ορίστηκε ότι: «Αι νήσοι της Δωδεκανήσου Αστυπάλαια, Ρόδος, Χάλκη, Κάρπαθος, Κάσος, Τήλος, Νίσυρος, Κάλυμνος, Λέρος, Πάτμος, Λειψοί, Σύμη, Κως και Καστελλόριζον, ως και αι παρακείμεναι νησίδες, είναι προσηρτημέναι εις το Ελληνικόν Κράτος από της 28 Οκτωβρίου 1947». Με τον νόμο αυτό, που αποτελεί τη ληξιαρχική πράξη της ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου στη μητέρα Ελλάδα, τερματίστηκε το μεταβατικό στάδιο της ελληνικής στρατιωτικής διοίκησης. Επίσης, η 7η Μαρτίου 1948 ορίστηκε ως ημέρα της πανηγυρικής τυπικής ενσωμάτωσης.
Πράγματι, η επίσημη τελετή της ενσωμάτωσης έγινε στις 7 Μαρτίου του 1948, με τον Βασιλιά Παύλο, απευθυνόμενο προς τον λαό της Δωδεκανήσου, με διάγγελμά του στην Πλατεία Διοικητηρίου στη Ρόδο, να αναφέρει μεταξύ άλλων: «Η σημερινή αγία ημέρα, κατά την οποίαν ικανοποιείται ο ζωηρότερος παλμός της Ελλάδος, είναι η ευτυχεστέρα ημέρα της ζωής μου. Ευχαριστώ τον Θεόν διότι έλαχεν εις εμέ η τιμή να περιβάλω με την ενεργόν στοργήν μου την Δωδεκάνησον και να ίδω κυματίζουσαν την Κυανόλευκον εις τον Ελληνικόν ουρανόν της. Η σημερινή ημέρα επληρώθη με πολύ αίμα και πολλά δάκρυα, αλλά μόνον με αίμα και δάκρυα γράφονται ιστορίαι, όπως η Ελληνική».
