Ναυμαχία του Γέροντα, η μεγαλύτερη ναυμαχία της Επανάστασης του ’21

Στις 29 Αυγούστου του 1824, στον κόλπο του Γέροντα, απέναντι από τη Λέρο, έλαβε χώρα η μεγαλύτερη ναυμαχία κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, η οποία έληξε με νικηφόρο αποτέλεσμα για τον ελληνικό στόλο.

Παρότι τα ελληνικά πλοία υστερούσαν σε μεγάλο βαθμό αριθμητικά, πέτυχαν μια σπουδαία επικράτηση, η οποία αφενός αναπτέρωσε το ηθικό των επαναστατημένων Ελλήνων, αφετέρου προκάλεσε τον θαυμασμό των ξένων. «Η ναυτική ιστορία ίσως να μην έχει σελίδα περισσότερο ενδιαφέρουσα από αυτήν για έναν ναυτικό», είχε πει για τη Ναυμαχία του Γέροντα ο Γάλλος ναύαρχος Edmond Zirien de la Gravier.

Του ελληνικού στόλου ηγούταν ο Ανδρέας Μιαούλης, ενώ είχε απέναντί του τον συνασπισμένο τουρκοαιγυπτιακό στόλο υπό τους Χοσρέφ Πασά και Ισμαήλ Γιβραλτάρ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι λίγους μήνες νωρίτερα στο στόχαστρο των Οθωμανών και των Αιγυπτίων είχαν βρεθεί τα Ψαρά και η Κάσος, δύο νησιά που καταστράφηκαν και οι κάτοικοί τους σφαγιάσθηκαν με αγριότητα. Επόμενοι στόχοι του συνασπισμένου πια τουρκοαιγυπτιακού στόλου θα ήταν διαδοχικά η Σάμος, τα νησιά του δυτικού Αιγαίου και η Πελοπόννησος. Οι εξελίξεις αυτές είχαν προκαλέσει την κινητοποίηση των ελληνικών δυνάμεων της Ύδρας και των Σπετσών, ο στόλος των οποίων αγωνίστηκε για να αποτρέψει νέα πλήγματα σε βάρος των επαναστατημένων περιοχών.

Το χρονικό της Ναυμαχίας

Ο ελληνικός στόλος είχε αγκυροβολήσει στο μυχό του Γέροντα. Ο Μιαούλης βρισκόταν σε κρίσιμη θέση, καθώς από τη νηνεμία τα πλοία του είχαν ακινητοποιηθεί. Σε αψιμαχίες με τον εχθρικό στόλο, κάηκαν τα πυρπολικά του Παπανικολή, του Ματρόζου και του Πιπίνου, όμως βοηθούμενος από ευνοϊκό άνεμο κατάφερε να βγάλει από τον κόρφο του κόλπου τα πλοία του. Έτσι άρχισε άγρια ναυμαχία, της οποίας το αποτέλεσμα οι αρχηγοί των αντιπάλων καταλάβαιναν πως θα έκρινε το μέλλον της Επανάστασης.

Ο συνεχής κανονιοβολισμός των Ελλήνων προκάλεσε σοβαρές ζημιές στον οθωμανικό στόλο. Έτσι, ο Μιαούλης έστειλε τα πυρπολικά. Πολλά οθωμανικά πλοία πυρπολήθηκαν, ενώ τα πυρπολικά των Υδραίων Γεωργάκη Θεοχάρη (Παπαντώνη) και Κυριάκου Βατικιώτη ανατίναξαν μια τυνησιακή φρεγάτα με 44 κανόνια. Ο οθωμανικός στόλος διασπάσθηκε και η ναυαρχίδα των Αιγυπτίων, στην οποία επέβαινε και ο Ιμπραήμ, έσβησε τους φανούς της για να περάσει απαρατήρητη από τους Έλληνες. Με το τέλος της μέρας, ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος αποσύρθηκε προς την Κω, ενώ ο ελληνικός παρέμεινε στον Γέροντα.

Συνέπεια της μεγάλης αυτής επιτυχίας των Ελλήνων ήταν καταρχάς να αποτραπεί η κατάληψη της Σάμου, αν και ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος επιχείρησε ξανά απόβαση στο νησί έναν μήνα αργότερα, βρίσκοντας όμως προετοιμασμένες τις ελληνικές δυνάμεις. Περαιτέρω, η νίκη στη Ναυμαχία του Γέροντα καθυστέρησε την απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο.