Φολέγανδρος, ένα νησί που σε προκαλεί να το εξερευνήσεις

Φολέγανδρος, ένα νησί που σε προκαλεί να το εξερευνήσεις

Φολέγανδρος ή Πολύκαντρος ή Πολύκανδρος. Ένα από τα ομορφότερα νησιά των Κυκλάδων, που υπόσχεται στους επισκέπτες του απερίγραπτες εμπειρίες και συγκινήσεις. Γειτνιάζει με τα νησιά Μήλος, Κίμωλος, Σίκινος και Σαντορίνη, ενώ απέχει από το λιμάνι του Πειραιά περίπου 100 μίλια. Σήμα κατατεθέν της είναι οι απόκρημνες ακτές που σχηματίζουν πολλά ακρωτήρια, ιδανικά για εξερεύνηση.

Γυρίζοντας τον χρόνο πίσω, φτάνουμε μέχρι την ελληνική μυθολογία, η οποία θέλει το νησί να πρωτοκατοικήθηκε από βοσκούς που έψαχναν για βοσκότοπους. Καθώς όλοι οι βοσκοί ήταν άντρες,  πήρε το όνομα Πολύανδρος. Απόηχος αυτής της πανάρχαιης ονομασίας είναι η μεταξύ των ναυτικών ονομασία του νησιού ως Πολύκαντρο. Το σημερινό της όνομα το οφείλει στο μυθικό Φολέγανδρο, γιο του Μίνωα, ή κατά άλλη εκδοχή το απέκτησε από τους Φοίνικες, που στα πρώτα χρόνια της πρώτης χιλιετίας π.Χ. χρησιμοποιούσαν το νησί ως αγκυροβόλιο και σταθμό στις εμπορικές τους εξορμήσεις σε όλη την Μεσόγειο. Η δεύτερη αυτή εκδοχή θέλει τους Φοίνικες να ονόμαζαν το «phelekgundari», που στη γλώσσα τους σήμαινε «πετρώδης γη».

Το νησί πρωτοκατοικήθηκε γύρω στα μέσα της 3ης π.Χ. χιλιετίας, ενώ τα ευρήματα καθώς και η προέλευση του ονόματος του μαρτυρούν τις μινωικές επιδράσεις κατά τη 2η π.Χ. χιλιετία. Οι πρώτοι κάτοικοι που εγκαταστάθηκαν στο νησί από την ηπειρωτική Ελλάδα ήταν Δωριείς. Κατά τον 5ο π.Χ. αιώνα η Φολέγανδρος συμμετείχε στην Αθηναϊκή Συμμαχία. Στη συνέχεια το νησί πέρασε διαδοχικά στην κυριαρχία των Μακεδόνων, των Πτολεμαίων και των Ρωμαίων, ενώ κατά τους βυζαντινούς χρόνους δεν υπάρχουν αναφορές ή ευρήματα για την ιστορία του νησιού. Με την έναρξη της Φραγκοκρατίας, τον 12ο αιώνα, η Φολέγανδρος μαζί με τις υπόλοιπες Κυκλάδες πέρασαν στα χέρια των Ενετών, μέχρι τον 16ο αιώνα. Κατά την περίοδο αυτή χτίστηκε το περίφημο Κάστρο για να αποκρούονται οι πειρατικές επιδρομές. Από το 1617 το νησί πέρασε στην κατοχή των Τούρκων, ενώ η απελευθέρωση και η ενσωμάτωσή του στην Ελλάδα ήρθε το έτος 1928, οπότε πολλοί κάτοικοί του αποδήμησαν προς την Αίγυπτο, την Κωνσταντινούπολη και την Αθήνα.

Σήμερα η Φολέγανδρος έχει γύρω στους 650 μόνιμους κατοίκους, ενώ το καλοκαίρι ο πληθυσμός της αυξάνεται σημαντικά, καθώς πολλοί είναι οι λάτρεις του φυσικού κάλλους που διαθέτει και των στιγμών ηρεμίας που μπορεί να χαρίσει. Η ήπια τουριστική ανάπτυξη των δύο τελευταίων δεκαετιών επέτρεψε στο νησί να διατηρήσει στο ακέραιο το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία του.

Γνωστότερος από τους έξι οικισμούς του νησιού είναι ο παραδοσιακός οικισμός της Χώρας, με τους πλακόστρωτους δρόμους και τα σοκάκια, τις πολλές και συνεχόμενες πλατείες, που είναι μοναδικό οικιστικό χαρακτηριστικό σε όλες τις Κυκλάδες, τα φροντισμένα σπίτια με τις μικρές ασπρισμένες αυλές και το Κάστρο. Ο περίπατος στα στενά της Χώρας γίνεται ελεύθερα, αφού δεν επιτρέπεται η διέλευση τροχοφόρων, ενώ η στάθμευση γίνεται σε ευρύχωρα πάρκινγκ, έξω από τον οικισμό. Η θέα της βόρειας, απόκρημνης πλευράς του Κάστρου στην πλατεία της Πούντας, η μεσημεριανή ανάπαυλα στη σκιά της πλατείας των Ντουνάβηδων και η βραδινή ζωντάνια της πλατείας της Πιάτσας συνθέτουν μια εικόνα που θα μείνει ανεξίτηλη στη μνήμη σας, κατά την επίσκεψή σας στη Χώρα της Φολεγάνδρου.

Η άφιξη στον Καραβοστάση και οι πρώτες βουτιές στις παραλίες που τον περιβάλλουν

Πρωτύτερα, όμως, με το καράβι της γραμμής, θα έχετε φτάσει στο λιμάνι της Φολεγάνδρου, τον Καραβοστάση. Ιδανική για μια πρώτη βουτιά είναι η παραλία Χοχλίδια, μια παραλία με βότσαλα που περιβάλλεται από τον οικισμό του Καραβοστάση και «βλέπει» στο λιμάνι του νησιού. Λόγω της εύκολης πρόσβασης, τα Χοχλίδια είναι μια οικογενειακή παραλία και προσφέρει τα πάντα στους επισκέπτες της: ξενοδοχεία, ταβέρνες, καφέ και εστιατόρια, μίνι μάρκετ κ.λπ.

Λίγα μέτρα πιο πέρα, στην ανατολική πλευρά του Καραβοστάση, θα βρείτε μια από τις πιο δημοφιλείς οικογενειακές παραλίες, την παραλία της Βάρδιας. Η άνετη αμμουδιά της σε συνδυασμό με τα διαθέσιμα σημεία για σκιά προσφέρουν τις ιδανικές συνθήκες για παιχνίδια στην παραλία και χαλάρωση.

Στην άλλη πλευρά του οικισμού, θα συναντήσετε διαδοχικά τις παραλίες Λατινάκι, Βιτσέντζου και Πουντάκι, όλες με θέα στο λιμάνι. Το Λατινάκι είναι μια μικρή αμμώδης παραλία, που απέχει μόλις 10 λεπτά με τα πόδια από τον Καραβοστάση, ενώ το Πουντάκι είναι μια εναλλακτική ανατολική παραλία, ιδανική όταν πνέουν νότιοι άνεμοι, που βρίσκεται δίπλα στον κεντρικό δρόμο που συνδέει τον Καραβοστάση και την παραλία στο Λιβάδι. Ανάμεσά τους εκτείνεται η παραλία Βιτσέντζου, η πρόσβαση στην οποία γίνεται μέσω ενός μονοπατιού δίπλα στον κεντρικό δρόμο.

Οι παραλίες

Άλλες παραλίες του νησιού, οι οποίες υπόσχονται εμπειρίες διαφορετικές από τις συνηθισμένες, είναι:

-Η παραλία Λιβάδι, η οποία βρίσκεται στον ομώνυμο αγροτικό οικισμό, μόλις 1,5 χιλιόμετρο μακριά από τον Καραβοστάση. Παρέχει εύκολη πρόσβαση μέσω του κεντρικού δρόμου και, σε συνδυασμό με τη μεγάλη της έκταση, την αμμουδιά και την προστασία της από όλους σχεδόν τους ανέμους, αποτελεί μία δημοφιλή επιλογή κατά τους θερινούς μήνες.

-Η παραλία Κάτεργο διακρίνεται για την ομορφιά της, αλλά ταυτόχρονα χαρακτηρίζεται ως η πιο «άγρια» παραλία του νησιού, λόγω του καυτού ήλιου, της έλλειψης σκιάς και της δύσκολης πρόσβασης από τη στεριά. Ο ευκολότερος τρόπος να βρεθείτε στο Κάτεργο είναι να πάρετε καραβάκι από το λιμάνι, για μια διαδρομή που διαρκεί περίπου 10 λεπτά της ώρας, ή εναλλακτικά να διασχίσετε το μονοπάτι που ξεκινά από τον οικισμό του Λιβαδιού για περίπου 30 λεπτά. Σε κάθε περίπτωση, καλό είναι να έχετε ομπρέλες για τη σκιά, νερό και ό,τι άλλο χρειάζεστε προκειμένου να απολαύσετε για ώρες τα κρυστάλλινα νερά της παραλίας.

-Η παραλία Αγκάλη βρίσκεται στον γραφικό κόλπο Βαθύ, σε μια απόσταση 4 χλμ. από τη Χώρα της Φολεγάνδρου. Μπορεί να προσεγγιστεί με μηχανή, αυτοκίνητο ή το τοπικό λεωφορείο, ενώ στην περιοχή υπάρχουν ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες, καφέ και μίνι μάρκετ. Παρέχεται, επίσης, η δυνατότητα για προγραμματισμένες εκδρομές με τοπικά καραβάκια στις κοντινές παραλίες του Αγίου Νικολάου και στο Λιβαδάκι.

-Η παραλία Φηρά ενδείκνυται για τους λάτρεις της ησυχίας και της απομόνωσης. Η αμμώδης και ηλιόλουστη αυτή παραλία απέχει περί τα 15 λεπτά με τα πόδια από την Αγκάλη και είναι ιδανική για να αγναντεύετε τα ηλιοβασιλέματα τους μήνες Σεπτέμβριο και του Οκτώβριο.

-Η παραλία Γαλύφος είναι άλλη μια μικρή, αλλά δημοφιλής κατά τους καλοκαιρινούς μήνες παραλία, λόγω της προστασίας της από τους βόρειους ανέμους. Για να βουτήξετε στα κρυστάλλινα νερά της βοτσαλωτής αυτής παραλίας, δεν έχετε παρά να ακολουθήσετε το μονοπάτι που βρίσκεται μεταξύ της Αγκάλης και του Αγίου Νικολάου, για μια διαδρομή 10 λεπτών περίπου.

-Η παραλία του Αγίου Νικολάου είναι δημοφιλής για την άμμο, τα κρυστάλλινα νερά και τη σκιά, κάτω από πεύκα, που προσφέρει στους λουόμενους. Απέχει 20 λεπτά με τα πόδια από την παραλία Αγκάλη ή 5 λεπτά με καραβάκι. Κοντά στην παραλία μπορείτε να βρείτε δύο ταβέρνες, για καφέ, ποτό ή φαγητό.

-Το Λιβαδάκι είναι μία απομακρυσμένη παραλία, που συνδυάζει αμμουδιά με πλατιά βράχια και δροσερά διάφανα γαλαζοπράσινα νερά. Βρίσκεται στην νοτιοδυτική πλευρά του νησιού και για τους οδοιπόρους υπάρχουν τρία μονοπάτια, που ξεκινούν από την Άνω Μεριά για να καταλήξουν μετά από 45 λεπτά με μία ώρα περίπου σε αυτό το καταπληκτικό τοπίο άγριας ομορφιάς. Εναλλακτικά, η πρόσβαση στην παραλία γίνεται σε 15-20 λεπτά με καραβάκι από την Αγκάλη. Με 10 λεπτά περπάτημα από την παραλία μπορείτε ακόμα να επισκεφθείτε tον Φάρο του Ασπρόπουντα, ένα από τα μεγαλύτερα φανάρια του Αιγαίου.

-Η παραλία του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στην βόρεια πλευρά του νησιού, δίπλα από το ομώνυμο εκκλησάκι. Είναι κυρίως αμμώδης και κάποια πεύκα προσφέρουν τη σκιά τους στους λουόμενους. Για να φτάσει κανείς στην παραλία, καλείται να διασχίσει έναν χωμάτινο δρόμο που τη συνδέει με την Άνω Μεριά.

-Η παραλία Λυγαριά βρίσκεται 500 μέτρα πριν από την παραλία του Αγίου Γεωργίου, είναι αμμώδης-βοτσαλωτή βορεινή παραλία, ενώ η πρόσβαση γίνεται μέσω του ίδιου χωματόδρομου που καταλήγει στον Άγιο Γεώργιο.

-Η παραλία Σερφιώτικο ανήκει στις πιο δυσπρόσιτες παραλίες του νησιού και επειδή εκτίθεται στα καλοκαιρινά μελτέμια είναι και από τις λιγότερο επισκέψιμες. Παρ’ όλα αυτά με νότιους ανέμους, αποτελεί μία ειδυλλιακή επιλογή για τους «σκληρούς» πεζοπόρους, που μπορούν να φτάσουν στην παραλία μέσω τριών διαφορετικών μονοπατιών που ξεκινούν από την Άνω Μεριά.

-Η παραλία Βορεινά χαρακτηρίζεται αναμφίβολα από το όνομά της, καθότι βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του νησιού και είναι εκτεθειμένη στους βόρειους ανέμους. Προτού ξεκινήσετε για την παραλία, φροντίστε να προμηθευτείτε νερό και ό,τι άλλο σας είναι απαραίτητο και ακολουθήστε, για 20 λεπτά, το απότομο μονοπάτι που ξεκινάει μετά από την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, στον κεντρικό δρόμο που συνδέει τη Χώρα με την την Άνω Μεριά.

Τα αξιοθέαταΤο Κάστρο της Χώρας

Το Κάστρο είναι το πιο παλιό κομμάτι της Χώρας και η βορεινή του πλευρά είναι χτισμένη στο χείλος του γκρεμού. Πρόκειται για έναν μεσαιωνικό οικισμό, που χτίστηκε για να προστατεύει τους ανθρώπους του νησιού από τις πειρατικές επιδρομές. Από τότε μέχρι σήμερα κατοικείται χωρίς διακοπή, ενώ τα σπίτια, αρκετά από τα οποία μετρούν πάνω από δέκα αιώνες ζωής, είναι κατοικημένα και σε καλή κατάσταση.

Η Παναγία της Φολεγάνδρου

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη εκκλησία του νησιού, που είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Δεσπόζει στον βράχο πάνω από τη Χώρα της Φολεγάνδρου, χτισμένη κατά πάσα πιθανότητα στη θέση αρχαίου ναού. Στον αυλόγυρο και στο εσωτερικό του ναού διακρίνονται αρχαίες επιγραφές, γλυπτά και βάσεις αγαλμάτων, ενώ ο ναός υπήρξε καθολικό γυναικείας μονής. Υπάρχει μαρμάρινη επιγραφή του 1687 που αναφέρεται στην ανακαίνιση του ναού.

Ο Φάρος της Ασπρόπουντας

Ο Φάρος της Ασπρόπουντας μετράει 101 χρόνια ζωής, βρίσκεται σε ύψος 58 μέτρα πάνω από τη θάλασσα και το φανάρι του έχει ύψος 11 μέτρα. Το φως του είναι ορατό σε απόσταση 17 ναυτικών μιλιών. Στην αρχή της λειτουργίας του ο φάρος άναβε με φυτίλι, στη συνέχεια με μηχανισμό πετρελαιοατμού, ενώ από το 1986 λειτουργεί με ηλιακή ενέργεια.

Ο Κάστελος

Ο Κάστελος είναι μια μικρή βραχώδης χερσόνησος στο βόρειο τμήμα της Φολεγάνδρου, στην οποία έχουν αποκαλυφθεί μετά από αρχαιολογικές ανασκαφές τα ερείπια ενός προϊστορικού μικρού οικισμού. Τα ευρήματα χρονολογούνται γύρω στα μέσα της 3ης π.Χ. χιλιετίας.

Η Χρυσοσπηλιά

Η Χρυσοσπηλιά είναι ένα ξεχωριστό φυσικό μνημείο. Πρόκειται για ένα δυσπρόσιτο σπήλαιο στη βορειοανατολική πλευρά του νησιού, 30 περίπου μέτρα πάνω από τη θάλασσα, με μεγάλο σπηλαιολογικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Το μήκος του είναι 300μ και διαθέτει δύο κύριους θαλάμους που ενώνονται μεταξύ τους μέσω ενός μικρού διαδρόμου. Στο δάπεδο του πρώτου θαλάμου έχουν βρεθεί ρωμαϊκές δεξαμενές και πλήθος οστράκων, ενώ τον δεύτερο θάλαμο κοσμούν εντυπωσιακοί σταλακτιτικοί σχηματισμοί.

Το στοιχείο όμως που καθιστά την Χρυσοσπηλιά μοναδικό μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς είναι το πλήθος των αρχαίων ονομάτων που καλύπτουν τα τοιχώματα και την οροφή της. Τα ονόματα χρονολογούνται κυρίως στον 4ο π.Χ. αιώνα και ανήκουν σε εφήβους που έφταναν έως εκεί από όλα τα μέρη της Ελλάδας. Οι έφηβοι που κατάφερναν να μπουν στον κυρίως θάλαμο ανέγραφαν τα ονόματά τους, αφήνοντας έτσι τα ίχνη της επίσκεψής τους. Εικάζεται ότι ο χαρακτήρας της επίσκεψης ήταν λατρευτικός και ότι το δύσκολο αυτό εγχείρημα λάβαινε μέρος στα πλαίσια μίας τελετής ενηλικίωσης. Από το πλήθος αυτό των ονομάτων έχουν καταγραφεί γύρω στα 400 ονόματα ανδρών (τα γυναικεία ονόματα σπανίζουν), πολλά από τα οποία συνοδεύονται από επίθετα που δηλώνουν τον τόπο καταγωγής τους. Η ύπαρξη επίσης ανθρώπινων οστών στην είσοδο της Χρυσοσπηλιάς έχει τροφοδοτήσει τη δημιουργία θρύλων, οι οποίοι περιγράφουν τη σπηλιά ως κρησφύγετο των κατοίκων από τους πειρατές.

Στη Χρυσοσπηλιά οδηγούν σκαλοπάτια που χτίστηκαν στην αρχαιότητα και είναι γνωστά ως «Ελληνικά σκαλιά». Η πρόσβαση ωστόσο είναι δύσκολη και επικίνδυνη, ειδικά όταν φυσάει δυνατός βοριάς. Από τη θάλασσα το σπήλαιο είναι προσβάσιμο, η επίσκεψη όμως δεν επιτρέπεται εφόσον η αρχαιολογική έρευνα δεν έχει ολοκληρωθεί και δεν υπάρχει υποδομή πρόσβασης και επίσκεψης του σπηλαίου.