«Η Αθήνα τον 19ο αιώνα: Εικόνες μίας οδοιπορίας μέσω του τύπου»
Η Αθήνα δεν ήταν πάντα πολύβουη και κοσμική. Στο πέρασμα της ιστορίας, μέσα από φωτογραφίες και μαρτυρίες γνωρίσαμε μία πόλη, για την ακρίβεια μία κωμόπολη με νεοκλασικά σπίτια, φτωχές γειτονιές, παράγκες και άμαξες.
Η Αθήνα τον 19ο αιώνα ήταν πολύ διαφορετική από την εικόνα που έχουμε για αυτή την ευρωπαϊκή πρωτεύουσα του σήμερα. Αυτό ακριβώς περιγράφεται με μαεστρία από δύο καθηγητές μέσης εκπαίδευσης στο βιβλίο που εξέδωσαν, με τίτλο «Η Αθήνα του 19ου αι.-Εικόνες μιας οδοιπορίας μέσω του τύπου».
Ο Θανάσης Γιοχάλας και η σύζυγός του, Ζωή Βαΐου, μετά από βαθιά μελέτη για μεγάλο χρονικό διάστημα, περίπου 8 χρόνων, σκιαγράφησαν μία πόλη με διαφορετικές συνήθειες, ανθρώπους και καθημερινότητα από το συνηθισμένο.
Ανέτρεξαν σε βιβλιοθήκες, αρχεία εφημερίδων και δημόσιες λέσχες
Πηγή της έρευνάς τους αποτέλεσαν οι δημόσιες βιβλιοθήκες και το αρχείο εφημερίδων που διατηρούν, ενώ αρχεία λεσχών, όπως αυτά του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσού, τους επέτρεψαν να χαρτογραφήσουν αγγελίες, προβάλλοντας ακόμα και τα παράξενα της εποχής.
Η οκταετής έρευνα βασίστηκε κατά κύριο λόγο σε παλιά δημοσιεύματα που οι συγγραφείς αντέγραφαν χειρόγραφα, σημειώνοντας τι θεωρούσαν σημαντικό να αναπαραχθεί για την Αθήνα του τότε και εκείνη του σήμερα. Μερικά από τα «στέκια» τους ήταν η Βιβλιοθήκη της Βουλής, του Δήμου Αθηναίων, αλλά και η Εθνική Βιβλιοθήκη, όπου ξεφύλλιζαν σχολαστικά τόμους ολόκληρους και κατέγραφαν αξιοσημείωτες πληροφορίες.
Όπως αναφέρει στον ιστότοπο του iefimerida.gr ο ένας εκ των συγγραφέων του βιβλίου, ο Θανάσης Γιοχάλας, στο βιβλίο δεν περιλαμβάνονται τα «μαύρα και σκοτεινά» χρόνια της κατοχής και του Εμφυλίου, «γιατί είναι τα μαύρα χρόνια, γεμάτα τραύματα, και δεν θέλαμε να καταπιαστούμε με αυτά». Ωστόσο, ο αναγνώστης, διαβάζοντας το βιβλίο θα γοητευθεί από την απεικόνιση της Αθήνας λίγο μετά τη σύσταση του ελληνικού κράτους το 1828.
Η Αθήνα του 19ου αιώνα με τις δύο διαφορετικές όψεις
Πώς όμως ήταν η Αθήνα τον 19ο αιώνα; Σύμφωνα με τις πηγές, επρόκειτο για μία κωμόπολη με 15.000 κατοίκους το πολύ, ενώ από τα μέσα του ίδιου αιώνα αρχίζει η συστηματική συγκέντρωση πολιτών στο κέντρο, αποκτώντας έτσι την εικόνα μιας πρωτεύουσας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της εποχής και της πόλης, ήταν η άνιση κατανομή πλούτου. Από τη μία τα επιβλητικά κτήρια της Πανεπιστημίου και από την άλλη οι παράγκες και τα χαμόσπιτα, με τις στάνες και τις αποθήκες στο Κολωνάκι. «Το Κολωνάκι δεν υπήρχε με τη μορφή που το φανταζόμαστε. Στάνες ήταν, χωράφια και οικόπεδα που δεν είχαν ακόμα χτιστεί. Θυμάμαι μία αγγελία του Παπαρηγόπουλου, ο οποίος είχε πολλά οικόπεδα εκεί και προσπαθούσε να τα μοσχοπουλήσει με έναν πολύ ιδιότυπο τρόπο: δώριζε τρία οικόπεδά του με τον όρο να οικοδομηθούν οικήματα που θα είναι ενός επιπέδου και πάνω, ώστε να φτιαχτούν κάποιες πολύ ωραίες κατοικίες εκεί και έτσι να μπορέσει να πουλήσει τα υπόλοιπα στρέμματά του γύρω από αυτές. Στο Κολωνάκι έβλεπες τότε μόνο αποθήκες με ξυλεία και στάρι, παράγκες, στάβλους κτηνοτρόφων, χωματόδρομους», αναφέρει ο Θανάσης Γιοχάλας. Και φυσικά, οι δρόμοι δεν έμοιαζαν ούτε στο ελάχιστο με τους σημερινούς.
Παρουσία εκατοντάδων Αθηναίων η πρώτη ασφαλτόστρωση
Την πρώτη ασφαλτόστρωση παρακολούθησαν εκατοντάδες Αθηναίοι, αφού για την εποχή ήταν ένα από τα μεγαλύτερα γεγονότα. «Η οδός Αιόλου, από τα Χαυτεία μέχρι τον Πύργο των Ανέμων στα όρια της Ρωμαϊκής Αγοράς, ήταν ο εμπορικός δρόμος της πόλης, ο πιο σημαντικός μετά την Πανεπιστημίου όπου υπήρχαν τα μεγάλα, επιβλητικά αρχοντικά». Αυτά τα αρχοντικά καταστράφηκαν σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας των αρχαιολογικών ανασκαφών. Πρόκειται για μία μαύρη σελίδα στη μακραίωνη ιστορία της Αθήνας, αφού χιλιάδες Αθηναίοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους λόγω των απαλλοτριώσεων.
