Ιστορία και φυσική ομορφιά σμίγουν στα Καλάβρυτα

Καλάβρυτα. Η κωμόπολη της Αχαΐας που το όνομά της έχει ταυτιστεί με τη σύγχρονη ιστορία του ελληνικού έθνους. Τον Μάρτιο του 1821, η επαρχία των Καλαβρύτων ήταν αυτή που διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στον ξεσηκωμό των Ελλήνων για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού.

Η ιστορία, βέβαια, των Καλαβρύτων ξεκινάει πολλούς αιώνες πιο πριν. Για να τη γνωρίσει κανείς, χρειάζεται να ανατρέξει στον 8ο π.Χ. αιώνα, όταν τα Καλάβρυτα εμφανίζονταν με το όνομα Κυναίθη ή Κύναιθα, ένα όνομα δηλωτικό της αγάπης των κατοίκων της τότε πόλης – κράτους για το κυνήγι. Το όνομα Καλάβρυτα κάνει την εμφάνισή του την περίοδο της Φραγκοκρατίας, τον 13ο μ.Χ. αιώνα, και εκτιμάται ότι σημαίνει “καλές βρύσες”.

Το 1430 μ.Χ., έναν ακριβώς αιώνα μετά από την απαλλαγή από την κυριαρχία των Φράγκων, τα Καλάβρυτα έγιναν έδρα μιας από τις τρεις ανεξάρτητες βυζαντινές ηγεμονίες (δεσποτάτα), στις οποίες ήταν χωρισμένη πλέον η Πελοπόννησος. Πρώτος δεσπότης έγινε ο Θωμάς Παλαιολόγος, τον οποίο δύο χρόνια αργότερα διαδέχτηκε ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο οποίος διατήρησε τη δεσποτεία μέχρι το 1443 μ.Χ.

Άξια αναφοράς είναι η σθεναρή αντίσταση των Καλαβρυτινών στην επίμονη πολιορκία των δυνάμεων του Μωάμεθ Β’ του Πορθητή. Το κάστρο των Καλαβρύτων έπεσε το 1460 μ.Χ., ενώ μαζί με εκείνο του Σελμένικου (1461) ήταν τα δυο τελευταία στην Πελοπόννησο που πέρασαν στα χέρια των Τούρκων.

Μετά από την απελευθέρωσή τους, το 1821, εξαιτίας και του πρωταγωνιστικού ρόλου που έπαιξαν στην Επανάσταση, τα Καλάβρυτα πυρπολήθηκαν δύο φορές από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ Πασά. Δυστυχώς, όμως, η μαρτυρική κωμόπολη της Αχαΐας έμελλε να ζήσει μία ακόμα μεγάλη καταστροφή στην σύγχρονη ιστορία της, το Ολοκαύτωμα του 1943. Το ημερολόγιο έδειχνε 13 Δεκεμβρίου 1943, όταν ο γερμανικός στρατός κατοχής έβαλε φωτιά σε όλα τα σπίτια και εκτέλεσε σχεδόν όλο τον ανδρικό πληθυσμό, γεγονός που καταγράφηκε ως μια από τις μεγαλύτερες κτηνωδίες των εισβολέων στην Ελλάδα.

Παρ’ όλα αυτά, οι κάτοικοι της περιοχής κατάφεραν να σταθούν και πάλι στα πόδια τους. Σήμερα πια τα Καλάβρυτα φιγουράρουν στη λίστα με τους πιο δημοφιλείς προορισμούς στην Ελλάδα, ιδίως κατά τους χειμερινούς μήνες. Από τη μια τα ιστορικά και θρησκευτικά μνημεία του τόπου αυτού και από την άλλη το απερίγραπτο φυσικό κάλλος, καθιστούν δίκαια την όμορφη κωμόπολη έναν προορισμό ελκυστικό, που αξίζει κανείς να τον επισκεφτεί και να αφιερώσει χρόνο για να τον γνωρίσει.

Αν ποτέ μπείτε στον πειρασμό να ανηφορίσετε προς τον Χελμό, δεν έχετε παρά να εντάξετε στο πρόγραμμά σας τους ακόλουθους (τουλάχιστον) προορισμούς:

Ιερά Μονή Μεγάλου Σπηλαίου

Σε απόσταση 10 χιλιομέτρων από το κέντρο των Καλαβρύτων, δεσπόζει, κολλημένη πεισματικά σε ένα ευρύχωρο φυσικό σπήλαιο, η Ιερά Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου. Πρόκειται για ένα από τα γνωστότερα και ιστορικότερα μοναστήρια στον ελλαδικό χώρο, το οποίο προκαλεί δέος στον επισκέπτη και τον καθηλώνει. Σε αυτό φυλάσσεται η εικόνα της Παναγίας, που αποδίδεται κατά την παράδοση στον Ευαγγελιστή Λουκά.

Η Μονή κτίστηκε το 362 μ.Χ.και θεωρείται η αρχαιότερη στην Ελλάδα. Σιγά – σιγά, έγινε μία από τις πλέον «πολυμονάχους Μονάς» και γνώρισε μεγάλη ακμή και αίγλη. Στο διάβα των αιώνων καταστράφηκε τουλάχιστον τέσσερις φορές από πυρκαγιές: το 840, το 1400, το 1640 και το 1934. Πάντοτε, ωστόσο, σωζόταν με τρόπο θαυμαστό η Ιερά Εικόνα της Παναγίας της Μεγαλοσπηλαιώτισσας.

Διασώζονται ακόμη και φυλάσσονται στο Μουσείο της Μονής σημαντικά ιερά, αλλά και εθνικά κειμήλια. Υπενθυμίζεται, εξάλλου, ότι κατά την Ελληνική Επανάσταση η Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου αποτέλεσε κέντρο αντίστασης κάτω των Τούρκων, ενώ και στη διάρκεια της Κατοχής, το 1943, έγινε στόχος της θηριωδίας των Ναζί.

Αγία Λαύρα

Μία επίσης ιστορική Μονή κοντά στα Καλάβρυτα, και από τις αρχαιότερες του ελληνικού χώρου, είναι η Αγία Λαύρα. Έχει χαρακτηριστεί ως το λίκνο της εθνικής μας παλιγγενεσίας, καθώς από εκεί ξεκίνησε ο απελευθερωτικός αγώνας του 1821 με την περίφημη ύψωση του λάβαρου της Επανάστασης από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό.

Βρίσκεται περίπου 4 χιλιόμετρα δυτικά της κωμόπολης των Καλαβρύτων. Η ίδρυσή της τοποθετείται χρονικά στο 961 μ.Χ., ενώ το 1585 μ.Χ. πυρπολήθηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Τούρκους. Ξαναχτίστηκε 15 χρόνια αργότερα, ωστόσο το 1689 μεταφέρθηκε στη σημερινή της θέση, σε απόσταση 300 μέτρων περίπου από την παλαιά. Στο Παλαιομονάστηρο, όπως ονομάζεται η τοποθεσία όπου βρίσκεται το παλιό μοναστήρι, σώζεται το πρώτο Καθολικό της Μονής, ένας δίκλιτος σταυρεπίστεγος ναός στο στόμιο σπηλιάς με δύο σειρές τοιχογραφιών.

Από τους θησαυρούς κειμηλίων που διαθέτει η Μονή της Αγίας Λαύρας, ξεχωρίζει το λάβαρο της ορκωμοσίας των αγωνιστών του 1821, η πρώτη, δηλαδή, σημαία του ελληνικού έθνους. Επιπλέον, υπάρχουν πολλά ακόμα πολύτιμα κειμήλια, όπως ο επιτάφιος του 1754 κεντημένος στη Σμύρνη, η εικόνα του Αγίου Γεωργίου κεντημένη στην Κωνσταντινούπολη από την «Κοκόνα του Ρολογά», πολύτιμα Ευαγγέλια όπως το δωρηθέν από την Αυτοκράτειρα της Ρωσίας Αικατερίνη Β’ τη Μεγάλη, τα χρυσοκέντητα άμφια του Παλαιών Πατρών Γερμανού, εγκόλπια, ξυλόγλυπτοι σταυροί Άγια ποτήρια κ.α. Επίσης, στην Αγία Λαύρα βρίσκονται η κάρα του «Αγίου Αλεξίου του ανθρώπου του Θεού», πολιούχου της μαρτυρικής πόλης των Καλαβρύτων, η κάρα του Αγίου Φιλαρέτου του Ελεήμονος, λείψανα του Αγίου Παντελεήμονος, της Αγίας Παρασκευής, των Αγίων Αναργύρων, κ.λπ. Τέλος, στη Βιβλιοθήκη της Μονής κρύβεται ένας πολύτιμος θησαυρός εντύπων – 3.000 στον αριθμό – με το αρχαιότερο να χρονολογείται το 1502 μ.Χ.

Άλλα θρησκευτικά μνημεία

Στην ευρύτερη περιοχή των Καλαβρύτων υπάρχουν πολλά ακόμα αξιόλογα θρησκευτικά μνημεία που αξίζει να επισκεφτείτε. Μεταξύ αυτών, η Ιερά Μονή της Παναγίας Μακελλαριάς, το Ιερό Προσκύνημα της Παναγίας Πλατανιώτισσας, η Ιερά Μονή του Αγίου Νικολάου, η Ιερά Μονή του Αγίου Γεωργίου, η Ιερά Μονή Πορετσού, η Ιερά Μονή των Αγίων Θεοδώρων, το Βυζαντινό Μοναστήρι της Ευαγγελίστριας, η Μονή του Αγίου Αθανασίου και η περίφημη Σκήτη του Παπουλάκου.

Τόπος Θυσίας

Στον λόφο του Καπή, σε μικρή απόσταση από το κέντρο των Καλαβρύτων, διακρίνεται ένα από τα ξεχωριστά μνημεία και ιερό προσκύνημα, ο Τόπος Θυσίας. Εκεί εκτελέστηκαν στις 13 Δεκεμβρίου του 1943 όλοι οι άνδρες, από 14 χρονών και πάνω, από τους Γερμανούς κατακτητές. Σήμερα στη ράχη του Καπή βρίσκεται ένας μεγάλος Σταυρός που θυμίζει το αποτρόπαιο έγκλημα, ενώ στις στήλες που περιβάλλουν τον κεντρικό χώρο αναγράφονται τα ονόματα των οικογενειών των εκτελεσθέντων. Στην κατακόμβη είναι αναρτημένα μικρά καντήλια ισάριθμα με τις οικογένειες των εκτελεσθέντων. Παράπλευρα της κατακόμβης δεσπόζει το πέτρινο γλυπτό της “Πονεμένης Μάνας”, που είναι αφιερωμένο στις γυναίκες ηρωίδες των Καλαβρύτων και στον αγώνα τους να ξαναστήσουν την ολοσχερώς κατεστραμμένη πόλη. Κάθε χρόνο στις 13 Δεκεμβρίου, μετά από το μνημόσυνο στον Καθεδρικό Ναό, πένθιμη πομπή καταλήγει στον Τόπο Θυσίας, όπου τελείται επιμνημόσυνη δέηση και προσκλητήριο Πεσόντων.

Μουσείο Ολοκαυτώματος

Στο κέντρο των Καλαβρύτων βρίσκεται το κτήριο του παλιού Δημοτικού Σχολείου, το οποίο έχει χαρακτηριστεί από την ελληνική πολιτεία ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, ενώ ο περιβάλλων χώρος του ως ιστορικός τόπος. Εκεί στεγάζεται το Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος, το οποίο ιδρύθηκε το 1986. Στον συγκεκριμένο χώρο, τα ξημερώματα της 13ης Δεκεμβρίου 1943, εκτυλίχθηκε η πρώτη φάση της ναζιστικής θηριωδίας εις βάρος των Καλαβρυτινών. Εκεί συγκεντρώθηκαν όλοι οι κάτοικοι της κωμόπολης και έγινε ο διαχωρισμός τους σε άνδρες και σε γυναικόπαιδα: οι μεν οδηγήθηκαν στη ράχη του Καπή και εκτελέστηκαν, οι δε υπέστησαν φρικτό εγκλεισμό εντός του σχολικού κτηρίου.

Πανελλήνιο Ηρώο Αγωνιστών του 1821

Στον λόφο που δεσπόζει βόρεια της Μονής της Αγίας Λαύρας, υψώνεται το Πανελλήνιο Ηρώο των αγωνιστών της Επανάστασης του 1821, που θυσιάστηκαν για την ανεξαρτησία του ελληνικού έθνους από τον τουρκικό ζυγό. Τα αποκαλυπτήρια του Ηρώου έγιναν στις 25 Μαρτίου 1971, κατά τον εορτασμό των 150 χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης και της χιλιετίας της Αγίας Λαύρας. Στην σημερινή του μορφή, το Ηρώο αποτελείται από σύνθεση τριών ανδριάντων, που σηματοδοτούν τη συμμετοχή του κλήρου και των αγωνιστών στην Επανάσταση του 1821 και στην Εθνική Παλλιγγενεσία.

Σπήλαιο των Λιμνών

Σε απόσταση 17 χλμ από τα Καλάβρυτα και 9 χλμ από την Κλειτορία, σε υψόμετρο 827 μέτρων, βρίσκεται το περίφημο “Σπήλαιο των Λιμνών”. Το εντυπωσιακό Σπήλαιο, που παλαιότερα ονομαζόταν Τρουπίσιο, έχει συνολικό μήκος περίπου 2 χλμ. και σχήμα οφιοειδές. Μέσα στο σπήλαιο υπάρχουν 13 κλιμακωτές λίμνες, οι οποίες δημιουργήθηκαν στο δάπεδο λόγω των ιδιόμορφων ανθρακικών σχηματισμών, που εμποδίζουν τη συνεχή ροή του νερού.

Πέρα από το εντυπωσιακό θέαμα που προσφέρει στους επισκέπτες που περιηγούνται στο εσωτερικό του, το “Σπήλαιο των Λιμνών” παρουσιάζει και παλαιοντολογικό και βιοσπηλαιολογικό ενδιαφέρον, καθώς στον κάτω όροφο του σπηλαίου βρέθηκαν απολιθωμένα οστά ανθρώπου και διαφόρων ζώων, μεταξύ των οποίων και ιπποπόταμου.

Χιονοδρομικό Κέντρο

Για τους λάτρεις του σκι και γενικότερα των χειμερινών σπορ, τα Καλάβρυτα αποτελούν νούμερο ένα προορισμό κάθε χειμώνα. Το σύγχρονο χιονοδρομικό κέντρο των Καλαβρύτων βρίσκεται στις πλαγιές του όρους Χελμός και διαθέτει άνετες πίστες για σκιέρ όλων των επιδόσεων. Παράλληλα, για τους λιγότερο δραστήριους χειμερινούς εκδρομείς, προσφέρεται για στιγμές χαλάρωσης, βόλτες με έλκηθρα και ατέλειωτα παιχνίδια στο κατάλευκο τοπίο.

Οδοντωτός Σιδηρόδρομος

Αφήσαμε για το τέλος αυτό που μπορεί να είναι η αρχή, αλλά και η κορύφωση, μιας αξέχαστης εμπειρίας εκδρομής στα Καλάβρυτα. Ο λόγος για τον Οδοντωτό Σιδηρόδρομο, ο οποίος συνδέει την ορεινή κωμόπολη με το παραθαλάσσιο Διακοπτό, στις ακτές του Κορινθιακού κόλπου. Εδώ και 124 χρόνια, ο Οδοντωτός διασχίζει το φαράγγι του Βουραϊκού, περνώντας σε μεγάλο μήκος του από σήραγγες και γέφυρες, καλύπτοντας συνολικά απόσταση 22 χιλιομέτρων. Πρόκειται για τον ορεινότερο σιδηρόδρομο της Ελλάδας, που για να καταφέρει να “σκαρφαλώσει” ως τα Καλάβρυτα, σε διαδρομές με κλίση παραπάνω από 10%, “γατζώνεται” με κατάλληλα γρανάζια πάνω σε οδοντωτές σιδηροτροχιές.

Αυτό το “σκαρφάλωμα” του τρένου, σε συνδυασμό με το απερίγραπτο φυσικό κάλλος που χαρακτηρίζει τη διαδρομή, δεν μπορεί παρά να προσφέρει συναρπαστικές και αξέχαστες εμπειρίες…