Χειροθεσία Πρωτοψάλτου της των Σμυρναίων Εκκλησίας

Στην απονομή του ιστορικού οφφικίου του Πρωτοψάλτου της των Σμυρναίων Εκκλησίας στον εκ Χίου έγκριτο και καταξιωμένο θεράποντα της πατρώας εκκλησιαστικής μουσικής, Μουσικολ. κ. Ηρακλή Μαλανδρίνο, προέβη ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σμύρνης κ. Βαρθολομαίος, την Κυριακή του Παραλύτου, 11 Μαΐου. Ο κ. Μαλανδρίνος ανέλαβε από 1ης Φεβρουαρίου καθήκοντα τακτικού ιεροψάλτου, Πρωτοψάλτου του Ιερού Καθεδρικού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Σμύρνης.

Το οφφίκιο του Πρωτοψάλτου της των Σμυρναίων Εκκλησίας έφεραν εξέχουσες μορφές της ιεράς τέχνης της εκκλησιαστικής μουσικής, οι οποίες θεράπευσαν αυτήν συμφώνως προς τις επιταγές της Πατριαρχικής τάξεως και παραδόσεως, ορισμένοι δε εξ αυτών είχαν και ιδίαν προσωπική συμβολή στη σύνταξη ιδίων μουσικών κειμένων, ως έκφραση, τρόπον τινά, τοπικής, ούτως ειπείν, παραδόσεως. Μεταξύ αυτών αναφέρονται χαρακτηριστικώς ο Θεοδόσιος ιεροδιάκονος, ο Χίος, Πρωτοψάλτης Σμύρνης (α’ μισό 18ου αι.), Δημήτριος Λώτος, ο Χίος, Πρωτοψάλτης της των Σμυρναίων Εκκλησίας (18ος/19ος αι.), Νικόλαος Γεωργίου, Πρωτοψάλτης Σμύρνης (19ος αι.), Μισαήλ Μισαηλίδης (19ος/20ος αι.) κ.ά. Ας σημειωθεί ότι ο ευφήμως γνωστός Πέτρος Πελοποννήσιος, Λαμπαδάριος της ΑτΧΜΕ, μαθήτευσε επί σειρά ετών κοντά στον Θεοδόσιο ιεροδιάκονο.

Ο Σεβασμιώτατος κ. Βαρθολομαίος, αντιφωνώντας τον νεοχειροθετηθέντα Άρχοντα Πρωτοψάλτη της Ιεράς Μητροπόλεως Σμύρνης, κατά πρώτον δόξαν ανέπεμψε προς τον Τριαδικό Θεό, διότι κατά το διάστημα της από εννέα ετών αρξαμένης ποιμαντορίας του στην Αποκαλυπτική Εκκλησία της Σμύρνης, η Δεξιά του Υψίστου ευλόγησε το επαναρξάμενο, μετά σιωπή εννέα και πλέον δεκαετιών, ποιμαντορικό έργο αφ’ ενός δια της συσπειρώσεως του αγαθού λείμματος πέριξ του Επισκόπου των, ούτως ώστε να υπάρχει σήμερα μία αξιόλογη -πολυεθνική- Ορθόδοξη Κοινότητα, αφ’ ετέρου δε δια της αποστολής εργατών και συνεργατών στην καλλιέργεια της νοητής αμπέλου, όπως και εν προκειμένω, ήτοι δια της αποκτήσεως καταλλήλου προσώπου προς εμπλουτισμό του ψαλτηρίου του Καθεδρικού Ναού αλλά και καλλιέργεια, προβολή και συνέχιση της Σμυρναϊκής ιεροψαλτικής παραδόσεως, δυναμένου, του κ. Η. Μαλανδρίνου, επαξίως να φέρει το οφφίκιο τούτο και να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις αυτού.

Εν συνεχεία, ο Σεβασμιώτατος κ. Βαρθολομαίος εξήρε τη μέχρι τώρα διακονία του Ηρακλέους Μαλανδρίνου ως ιεροψάλτου, διδασκάλου της εκκλησιαστικής μουσικής και ιδρυτού και χοράρχου του «Χορού Ιεροψαλτών Χίου», και προέτρεψε αυτόν να υμνεί τον Θεό για όσο ζει, διατηρώντας και καλλιεργώντας το ήθος του Παπαδιαμαντικού ψάλτου, του «συλλειτουργού» στα τελούμενα στον Ναό.

Κατά τον Όρθρο και τη Θεία Λειτουργία της Κυριακής έψαλε πολυμελής όμιλος εξ ιεροψαλτών, μαθητών του νέου Πρωτοψάλτου και μελών του «Χορού Ψαλτών Χίου», όπως και συναδέλφων αυτού εξ Ελλάδος. Στη χειροθεσία αυτού παρέστησαν οι οικογενείς, φίλοι και συνεργάτες του, εκ προσώπου δε του Συλλόγου Ιεροψαλτών της Ι. Μητροπόλεως Χίου «Ρωμανός ο Μελωδός» ο Αντιπρόεδρος αυτού, Μουσικολ. κ. Δημήτριος Λιούντρης, Πρωτοψάλτης του Ι. Ν. Αγ. Λουκά Καρδαμύλλων.

ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΟΥ

Ὁ Ἡρακλῆς Μαλανδρῖνος ἐγεννήθη  ἐν Χίῳ τῷ 1983, καταγόμενος ἐκ τοῦ χωρίου Πιτυός. Πτυχιοῦχος τῆς Ἀνωτέρας Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν καὶ τελειόφοιτος τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς ΕΚΠΑ. Ἀριστοῦχος Πτυχιοῦχος Βυζαντικῆς Μουσικῆς τοῦ Ὠδείου Ἀθηνῶν καὶ ἀριστοῦχος Διπλωματοῦχος Βυζαντινῆς Μουσικῆς. Παρηκολούθησε μεταπτυχιακὰ μαθήματα Βυζαντινῆς Μουσικολογίας εἰς τὸ Ὠδεῖον Ἀθηνῶν. Ἐπὶ δεκαπενταετίαν, ἄχρι τῆς ἐλεύσεώς του εἰς Σμύρνην, Πρωτοψάλτης τοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγ. Μαρίνης Καλοπλύτου Χίου, ὅπου συγκρότησε δεκαπενταμελῆ ἱεροψαλτικὸν χορόν. Ἱδρυτὴς καὶ Χοράρχης τοῦ «Χοροῦ Ψαλτῶν Χίου». Ὠργάνωσε καὶ μετεῖχε εἰς μουσικολογικὰ συνέδρια, ἔλαβε μέρος ἢ καὶ διηύθυνε χορῳδίας, ἐκκλησιαστικῆς καὶ θύραθεν μουσικῆς. Ἀπὸ τῆς ἐκλογῆς καὶ καταστάσεως Μητροπολίτου εἰς Σμύρνην ὁ ὑπ’ αὐτοῦ ἱδρυθεὶς «Χορὸς Ψαλτῶν Χίου» ἔψαλεν, ὑπὸ τὴν διεύθυνσίν του, εἰς Πατριαρχικὰς Λειτουργίας ἐν Ἰωνίᾳ καὶ εἰς πανηγύρεις καὶ λατρευτικὰς ἐκδηλώσεις τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Σμύρνης. Ἀπὸ 1ης Φεβρουαρίου ἐ.ἔ., τακτικὸς ἱεροψάλτης, Πρωτοψάλτης, τοῦ Ἱ. Καθεδρικοῦ Ναοῦ Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Σμύρνης.

ΟΜΙΛΙΑ ΗΡΑΚΛΗ ΜΑΛΑΝΔΡΙΝΟΥ

Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Σμύρνης, κύριε Βαρθολομαῖε,
Σεβαστοὶ πατέρες,
Ἀγαπημένοι μου μαθηταὶ καὶ φίλοι ὁμότεχνοι,
Εὐλαβὲς καὶ φιλάγιον ἐκκλησίασμα,

Μὲ ἔνθεον χαρὰν καὶ βαθεῖαν συγκίνησιν, προσέρχομαι σήμερον εἰς τὸ βῆμα τοῦ Ἱεροῦ τούτου Καθεδρικοῦ Ναοῦ Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Σμύρνης, ὡς ταπεινὸς Ψάλτης τῆς δόξης τοῦ Κυρίου.

Δοξάζω τὸν Ἅγιον Θεόν, ὅστις ἐπέτρεψε  νὰ ἀξιωθῶ τῆς ὑψηλῆς ταύτης διακονίας καὶ νὰ εὑρεθῶ ἐν μέσῳ ὑμῶν, ἐν τῷ ἱερωτάτῳ τούτῳ τόπῳ τῆς λατρείας καὶ τῆς ψαλτικῆς παραδόσεως. Ἐν τόπῳ, ὃνπερ ἐκόσμησαν διὰ τῆς μουσικῆς των δεινότητος Πρωτοψάλται καὶ Διδάσκαλοι θαυμαστοὶ καὶ ἐπώνυμοι, ὡς ὁ περίφημος Θεοδόσιος Ἱεροδιάκονος, ὁ Χῖος, πλησίον τοῦ ὁποίου ἐμαθήτευσεν ἐνταῦθα ὁ κυρ Πέτρος Μπαρδάκης, ὁ μετέπειτα περίφημος Λαμπαδάριος τῆς Μ.τ.Χ.Ε.· ὡς ὁ Δημήτριος Λῶτος, ὁ Χῖος, Πρωτοψάλτης «τῆς τῶν Σμυρναίων Ἐκκλησίας», Διδάσκαλος, μελοποιός, κωδικογράφος καὶ καλλιγράφος ἐκ τῶν ὀλίγων·  ὡς ὁ Νικόλαος ὁ «ἀηδονόστομος» Πρωτοψάλτης Σμύρνης, ἐκ τῶν τελευταίων κορυφαίων, τοῦ ὁποίου τὰ μουσουργήματα, ἀκουόμενα, ἀφήνουσιν ἀνεξάλειπτον γοητείαν, βαθεῖαν εἰς τὴν καρδίαν διὰ τὸ πάθος των.

Εὑρίσκομαι εἰς τὸν τόπον, ἐν ᾧ ἔψαλλεν ὁ ὀνομαστὸς Πρωτοψάλτης, θεωρητικὸς καὶ Διδάσκαλος, Μισαὴλ Μισαηλίδης ὁ «γλυκύμολπος». Στέκομαι ὅπου ἔστησαν πόδες Διδασκάλων, Πρωτοψαλτῶν καὶ Μουσικῶν περιφήμων, ὡς ὁ Ἰωάννης Γιαλουσάκης, Λαμπαδάριος τοῦ Νικολάου εἰς τὴν Ἁγίαν Φωτεινήν, ὁ Γεώργιος Φινέλης ὁ Μουσικοδιδάσκαλος, καὶ ἄλλοι.

Πολλοὶ τῶν Πρωτοψαλτῶν Σμύρνης ἦσαν Χῖοι, ὡς καὶ ὁ νῦν χειροθετηθείς – καὶ τοῦτο σημαίνει πολλά, καὶ δι’ ἐμέ, καὶ διὰ τὴν μακραίωνον ψαλτικὴν παράδοσιν τοῦ Σμυρναϊκοῦ τόπου, καθάπερ καὶ διὰ τὴν ἄμεσον σχέσιν αὐτοῦ μετὰ τῆς νήσου Χίου· σχέσιν καὶ παράδοσιν, ἣτις χάριτι Θεοῦ εὔχομαι ταπεινῶς νὰ ἀναβιώσῃ-.

Σεβασμιώτατε, ἐπιθυμῶ ἐξ ὅλης τῆς καρδίας μου, νὰ ἐκφράσω τὰς θερμοτάτας μου εὐχαριστίας πρὸς ὑμᾶς, ὅστις μὲ πατρικὴν διάθεσιν μὲ προσεκαλέσατε ἐκ τῆς γείτονος νήσου Χίου, ἵνα συμβάλω διὰ τῆς ταπεινῆς μοῦ ψαλμῳδίας εἰς τὰς ἱερὰς ἀκολουθίας τοῦ Καθεδρικοῦ τούτου Ναοῦ καὶ τῆς Μητροπόλεως ἐν γένει.

Εἰς τοὺς σεπτούς σας πόδας, καταθέτω εὐγνώμονα τὴν καρδίαν μου. Ἐκ τῆς ἀπείρου σας πατρικῆς ἀγάπης καὶ φρονήσεως, ἐσκεπάσατε τὴν ταπεινότητά μου, ἐκαλύψατέ με μὲ στοργὴν καὶ ἀνεκτίμητον πρόνοιαν, καὶ μὲ ἠξιώσατε τῆς ὑψίστης ταύτης διακονίας. Μὲ ἐτιμήσατε μὲ τοῦτο τὸ ἔντιμον ἀξίωμα, ὃ ἀπαιτεῖ πίστιν, ταπείνωσιν, ἀφοσίωσιν καὶ φόβον Θεοῦ.

Ἐκ βαθέων εὐγνωμονῶ τοὺς τιμίους Διδασκάλους μου, ὅσοι ἐκ νεότητος μὲ ἐδίδαξαν τὸ ψάλλειν. Ὧν τὸ παράδειγμα, ἡ ὑπομονὴ καὶ ἡ ἀγάπη, μὲ ἐμόρφωσαν καὶ μὲ ἐκατεύθυναν ἐν τῇ τέχνῃ τῆς Μουσικῆς. Τὴν φωνὴν ἔπλασαν, τὸν λογισμὸν ἐπαίδευσαν, τὴν ψυχὴν ἐδίδαξαν νὰ ψάλλῃ ὡς λειτουργὸς καὶ οὐχὶ ὡς τεχνίτης μόνον.

Την στιγμήν ταύτην ἐνθυμοῦμαι εὐγνωμόνως τὸν μακαριστὸν Διδάσκαλον μου, πατέραν καὶ καθοδηγητήν, τὸν ἀοίδιμον Ἄρχοντα Πρωτοψάλτην τῆς Ἁγιωτάτης Ἀρχιεπισκοπῆς Κωνσταντινουπόλεως, Λυκοῦργον Ἀγγελόπουλον, ὃς μὲ ἐμύησεν εἰς τὰ μυστήρια τῆς Μουσικῆς Τέχνης καὶ μὲ ἔμαθεν, οὐχὶ μόνον τὰ διαστήματα, τοὺς ἤχους καὶ τὴν ἀκρίβειαν τῆς ἑρμηνείας, ἀλλὰ κυρίως τὸ ἁγιαστικὸν φρόνημα καὶ τὴν ἀναγωγὴν τοῦ μουσικοῦ τύπου εἰς ἔκφρασιν τοῦ πνευματικοῦ περιεχομένου. Ἐδίδαξέ με τὴν κατ᾽ Ἀνατολὰς Ἐκκλησιαστικὴν Μουσικὴν, ἐκ τῶν ἐγκεκριμένων ἐκδόσεων τῶν βιβλίων τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, τοὐτέστιν τοῦ Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριαρχείου, θεσμὸν ὃν τιμῶν καὶ σεβόμενος, ἐνέπνευσεν καὶ εἰς ἡμᾶς νὰ σεβώμεθα.

Οὔκ ἐστι δυνατὸν νὰ λησμονήσω τὴν οἰκογένειάν μου, κυρίως την μητέρα καὶ τὰ ἀδέρφια μου διά τον στηριγμόν των, καθὼς ἐπίσης καὶ τοὺς πνευματικούς μου πατέρας, οἵ μετὰ στοργῆς καὶ προσευχῆς μὲ ἐστήριξαν ἐν ταῖς δυσχερείαις, καὶ συνέπραξαν εἰς τὴν καλλιέργειαν τῶν ταλάντων, ὧν ὁ Θεὸς μοὶ ἐχάρισε.

Εὐγνωμονῶ ἐπίσης τοὺς ἱερεῖς, τὸν διάκονον, καὶ πάντας τοὺς συνεργάτας τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, κληρικοὺς καὶ λαϊκούς, διὰ τὴν θερμὴν ὑποδοχὴν καὶ τὴν ἀδελφικὴν ἀγάπην των πρὸς τὸ πρόσωπόν μου.

Ἡ ψαλμῳδία ἀποτελεῖ ἓν θεόσδοτον χάρισμα, τὸ ὁποῖον δὲν ἀνήκει εἰς ἡμᾶς, ἀλλὰ δίδεται διὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, εἰς δόξαν Θεοῦ καὶ ἀγαλλίασιν τῆς ψυχῆς τῶν πιστῶν. Τοῦτο τὸ θεῖον καὶ ἱερὸν ἄθλημα, καθ᾽ ὃ ἡ φωνὴ τοῦ ἀνθρώπου γίνεται ὄργανον λατρείας, ἀνυψοῦσα τὸν πιστὸν ἐκ τῆς γῆς εἰς τὸν οὐρανόν, δὲν εἶναι τέχνη εἰκαστικὴ οὐδὲ μουσικὴ κοσμική, ἀλλ᾽ ὁδοδείκτης σωτηρίας, λαλιὰ τῶν Ἀγγέλων, προσευχὴ μελωδουμένη, θεολογία ἐναρμόνιος.

Ἐν τοῖς χρόνοις τούτοις, ὅπου πολλάκις ἡ τέχνη ἐμπορευματοποιεῖται καὶ ἡ λειτουργικὴ ζωὴ ἀραιοῦται ἐν ταῖς συνειδήσεσιν, ὀφείλομεν, ὡς ψάλται, νὰ ἀναλάβωμεν τὸν ρόλον τοῦ φρουροῦ καὶ παιδευτοῦ, καὶ ἐν σιγῇ καὶ ἐν ψαλμῷ νὰ διασώζωμεν τὸν παλαιὸν ἦχον, τὸ ἦθος τῆς ἐκκλησιαστικῆς ταπεινώσεως καὶ τὸ φρόνημα τῆς Ὀρθοδοξίας.

Προσευχηθῆτε παρακαλῶ ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς νὰ φωτίζῃ τὰς σκέψεις μου, νὰ καθοδηγῇ τὴν καρδίαν μου, καὶ νὰ ἐνδυναμοῖ τὴν φωνήν μου, ὥστε νὰ καταστῶ ὄργανον ταπεινῆς δοξολογίας καὶ ἡ παρουσία μου ἐπι τοῦ ἀναλογίου νὰ μαρτυρῇ τὴν ἀέναον ζῶσαν παράδοσιν τῆς καθ᾽ ἡμᾶς Ἀνατολῆς.

Κατακλείων τὸν λόγον μου, δέομαι τοῦ Τρισαγίου Θεοῦ ὅπως σκὲπῃ τὴν Ἐκκλησίαν τῆς Σμύρνης, ἐνισχὺῃ καὶ φωτίζῃ τὸν Ποιμένα αὐτῆς, τοὺς ἱερεῖς καὶ τὸ ποίμνιον, καὶ χαρὶζῃ εἰρήνην, φῶς καὶ σωτηρίαν εἰς πάντα τὸν κόσμον.

Ἀμήν.