Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης: 50 έτη από της ιδρύσεώς του (1973-2023)
Συμπληρώνονται εφέτος 50 συναπτά έτη από της ιδρύσεως και 49 από της πρώτης λειτουργίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, επειδή ακριβώς οι πρώτοι φοιτητές εισήχθησαν κατόπιν των πανελληνίων εξετάσεων στο ακριτικό αυτό ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα, κατά το ακαδημαϊκό έτος 1974 – 1975.
Την όλη προϊστορία και πολυκύμαντη μέσα στις δεκαετίες διαδρομή του ζωτικής σημασίας ζητήματος για την ίδρυση Πανεπιστημίου στην πρωτεύουσα της Θράκης, την Κομοτηνή, και εν γένει στο γεωγραφικό τμήμα της θρακικής γης διασώζει στα άκρως αποκαλυπτικά «ιστορικά σημειώματά» του ο αείμνηστος Κομοτηναίος ιστοριοδίφης και αρθρογράφος Αθανάσιος Ι. Αθανασιάδης (+ 1987), ο οποίος υπήρξε συνεργάτης πολλών εφημερίδων της Κομοτηνής για το χρονικό διάστημα των περίπου 43 ετών.
Σύμφωνα λοιπόν με τα αξιόπιστα «ιστορικά σημειώματα» του αειμνήστου Αθ. Αθανασιάδη, η αρχική αυθόρμητη σπερματική ιδέα για την ίδρυση ενός πανεπιστημίου στην Θράκη και μάλιστα με έδρα στην Κομοτηνή ακούστηκε για πρώτη φορά το έτος 1936, όταν κατά την προσφώνησή του, ο τότε πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Κομοτηνής, Κράλλης Μουτάφης, προς τον τότε πρωθυπουργό της Ελλάδος Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος περιόδευε στη Θράκη και βρέθηκε στην Κομοτηνή, εψέλλισε κάποια λόγια για την ίδρυση ενός νέου Πανεπιστημίου με έδρα στην Κομοτηνή. Καμία όμως πρόοδος δεν συνέβη επί του συγκεκριμένου ζητήματος.
Παρήλθαν οι δεκαετίες και μετά την ίδρυση των Πανεπιστημίων Πατρών και Ιωαννίνων κατά το έτος 1964, οι τότε εφημερίδες της Κομοτηνής άρχισαν δειλά – δειλά να αναδεικνύουν το όλο ζήτημα της ιδρύσεως ενός ακόμη νέου Πανεπιστημίου και στην Κομοτηνή. Παράλληλα δε διάφοροι επιστημονικοί σύλλογοι (π.χ. ο Δικηγορικός Σύλλογος Ροδόπης) και συνδικαλιστικοί ή συλλογικοί φορείς του Ν. Ροδόπης ζητούν ολοένα και επιτακτικότερα με τα σχετικά και εμπεριστατωμένα υπομνήματά τους από την κυβέρνηση του Γεωργίου Αν. Παπανδρέου την ίδρυση νέου πανεπιστημίου, το οποίο κατά την άποψη του Αθ. Αθανασιάδη επρόκειτο να ιδρυθεί στην πόλη της Κομοτηνής, αλλά η πτώση της κυβερνήσεως Παπανδρέου ανέκοψε την ομαλή πορεία των πραγμάτων για την ίδρυση του Πανεπιστημίου στην Κομοτηνή.
Άξια ιδιαιτέρας μνείας είναι η συμβολή του Θρακικού Πνευματικού Κέντρου, των Επιμελητηρίων, των Επαγγελματικών Οργανώσεων και των Πολιτιστικών Σωματείων στον συντονισμό του αγώνος για την ίδρυση πανεπιστημίου στην Κομοτηνή. Εκ των πρακτικών του Θρακικού Πνευματικού Κέντρου που ευρίσκονται στο πολύτιμο αρχείο του αειμνήστου Γεωργίου Μανούδη (τώρα στα χέρια του υιού του Άρη Μανούδη), και δημοσιεύθηκαν το 1995, καταγράφονται τα ονόματα των μελών του ΔΣ, τα οποία κατά τα κρίσιμα εκείνα έτη διεδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση του Πανεπιστημίου. Τα μέλη εκείνα ήταν οι: Γεώργιος Μανούδης, Πέτρος Ματσκίδης, Ιωάννης Γκρούδας, Θωμάς Βακιάνης, Ιωάννης Σαμουρκασίδης, Σταύρος Αγγελίδης, Άννα Αργυροπούλου, με διευθύντρια τη Βάσω Ν. Μανούδη.
Το έτος 1968, σύμφωνα και πάλι με τα γραφόμενα του Αθ. Αθανασιάδη, ο τότε πρόεδρος της κοινότητος Αιγείρου Αναστάσιος Πατρωνίδης, με αφορμή σχετικό δημοσίευμα τοπικής εφημερίδος, ζητά από τον Στυλιανό Παττακό, ο οποίος βρισκόταν σε περιοδεία στον Νομό Ροδόπης, την άμεση ίδρυση Πανεπιστημίου στην Κομοτηνή. Οι δε εφημερίδες που κυκλοφορούσαν κατά την περίοδο εκείνη στην Κομοτηνή από καιρού εις καιρόν έγραφαν για την αναγκαιότητα ιδρύσεως Πανεπιστημίου στη Θράκη, ενώ οι γειτονικές πόλεις των όμορων Νομών της Θράκης, Ξάνθη και Αλεξανδρούπολη, εκώφευαν και αδιαφορούσαν.
Κατά την περίοδο εκείνη προκαλείται το ενδιαφέρον πολλών προσωπικοτήτων του ακαδημαϊκού χώρου εκ των Πανεπιστημίων της Θεσσαλονίκης και των Ιωαννίνων. Πρωτοστατούν της όλης κινήσεως οι Κομοτηναίοι πανεπιστημιακοί καθηγητές Αλέξανδρος Συμεωνίδης και Γεώργιος Θεοχαρίδης, οι οποίοι συμπαριστάμενοι από τον γνωστό Πανεπιστημιακό καθηγητή Δελιβάνη και τη σύζυγό του, που ήταν και οι δύο καθηγητές της Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής Θεσσαλονίκης, κατάφεραν να ευαισθητοποιήσουν τη Σύγκλητο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης προκειμένου να στηρίξει με το ακαδημαϊκό προσωπικό του την ίδρυση πανεπιστημίου στην Κομοτηνή. Λίγο αργότερα οργανώνεται σχετικό Συμπόσιο στην αίθουσα διαλέξεων του Θρακικού Πνευματικού Κέντρου Κομοτηνής, όπου συζητείται ο συντονισμός των κατάλληλων ενεργειών για την ίδρυση του νέου Πανεπιστημίου και τα πορίσματα κατατίθενται στην Κυβέρνηση και στο αρμόδιο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Ο Άρης Μανούδης, υιός του Γεωργίου Μανούδη, αναφέρει σε κείμενό του, με χρονολογική σειρά, τις συντονισμένες ενέργειες των διαφόρων τοπικών φορέων της Κομοτηνής προκειμένου να πεισθεί η τότε κυβέρνηση για την ανίδρυση πανεπιστημίου στην πρωτεύουσα της Θράκης. Αυτές οι εκδηλώσεις-πρωτοβουλίες ήταν:
α) Η κατά την 23η Οκτωβρίου 1972 σύσκεψη στην Κοσμητεία της Κτηνιατρικής Σχολής του Παν/μίου Θεσσαλονίκης με τη συμμετοχή των καθηγητών: Δημ. Δελιβάνη, Μαρίας Νεγρεπόντη-Δελιβάνη, Ιωάννου Εξάρχου, Γ. Λειβαδά, Ν. Ανδρειώτη, Κ. Κεραμέα, Ι. Βικελίδη και Ι. Τσιρογιάννη, μετά από πρόσκληση του Προέδρου του Θρακικού Πνευματικού Κέντρου Κομοτηνής Γεωργίου Μανούδη.
β) Η κατά τη 2α Νοεμβρίου 1972 σύσκεψη των ποικίλων τοπικών οργανώσεων στο Θρακικό Πνευματικό Κέντρο Κομοτηνής για εξέταση της προόδου των εργασιών και ενεργειών προς επίτευξη του πολυπόθητου στόχου. Στη σύσκεψη αυτή συμμετείχαν: ο Δήμαρχος Κομοτηνής Ι. Γραμματικάκης, ο Πρόεδρος του Ε.Β.Ε. Ροδόπης Δ. Ιωακειμίδης, ο Πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Γ. Αντωνιάδης, ο Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αν. Παπαντωνίου, ο Πρόεδρος του Οδοντιατρικού Συλλόγου Απ. Βάθης, της Ε.Γ.Σ. Ι. Καρασιμόπουλος, της Ομοσπονδίας Επαγγελματιών Σ. Αναστασιάδης, του Εργατικού Κέντρου Σ. Χατζησυμεών και οι Τάκης Παναγόπουλος, Ι. Τζούρας, Ε. Κακαΐδης, Ζ. Χατζηαντωνίου κ.ά.
γ) Κατά το διήμερο 2-3 Δεκεμβρίου 1972 έλαβε χώρα Συμπόσιο Εργασίας στο Θρακικό Πνευματικό Κέντρο Κομοτηνής με συμμετοχή όλων των προαναφερθέντων από τη Θεσσαλονίκη και την Κομοτηνή για άσκηση πιέσεων προς την τότε κυβέρνηση. Η τριμελής επιτροπή που συγκροτήθηκε και αποτελούνταν από τους: Δήμαρχο Κομοτηνής Ι. Γραμματικάκη, τον πρόεδρο του Θρακικού Πνευματικού Κέντρου Γεώργιο Μανούδη και τον Αντιπρόεδρο Πέτρο Ματσκίδη, μετέβη στην Αθήνα προκειμένου να πείσει την πολιτεία για την εθνική αναγκαιότητα του εγχειρήματος, όπως και συνέβη κατά τον Ιούλιο του 1973.
Ιδιαίτερα σημαντική στην όλη προσπάθεια υπήρξε η συνεισφορά και ο πολύπλευρος αγώνας του τότε Νομάρχου Ροδόπης Βολιώτου, του Ανωτάτου Διοικητού Φρουράς Ταξιάρχου Μαρκόπουλου, του Δημάρχου Κομοτηνής, γνωστού Δικηγόρου, Γραμματικάκη, του φιλοπρόοδου και ρηξικέλευθου Μητροπολίτου Μαρωνείας και Κομοτηνής αειμνήστου Τιμοθέου Ματθαιάκη (1954 – 1974), του μετέπειτα Ν. Ιωνίας και Φιλαδελφείας (1974 – 1992), και φυσικά της συντονιστικής επιτροπής Οργανώσεων, Σωματείων, Επιμελητηρίων και λοιπών Επιστημονικών και Συλλογικών φορέων του Νομού Ροδόπης.
Η έκδοση του νόμου για την ίδρυση του Πανεπιστημίου
Παράλληλα, συνεχείς και εντεινόμενες υπήρξαν οι πιέσεις των τοπικών εφημερίδων που κυκλοφορούσαν στην Κομοτηνή (π.χ. Πρωία, Κομοτηνή κ.ά.), των δύο επιφανών Κομοτηναίων πανεπιστημιακών καθηγητών Συμεωνίδη και Θεοχαρίδη, καθώς επίσης και των Αντωνίου Παπαντωνίου, Προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου Ροδόπης, και Γεωργίου Μανούδη, προέδρου του Θρακικού Πνευματικού Κέντρου, ώστε τελικώς η Κυβέρνηση κατά την 27η Ιουλίου του 1973 εκδίδει τον σχετικό ιδρυτικό νόμο για την ανίδρυση του νέου Πανεπιστημίου στη Θράκη, το οποίο θα είχε την διοικητική έδρα του στην πόλη της Κομοτηνής και θα έφερε την επωνυμία: «Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης».
Ως μέλη της πρώτης διοικούσης επιτροπής του νεοσυσταθέντος πανεπιστημίου ορίστηκαν οι κάτωθι: Ο καθηγητής Γεώργιος Θεοχαρίδης, Πρόεδρος της διοικούσης επιτροπής, ο καθηγητής Λυσ. Λαζαρίδης, ο καθηγητής Γεώργιος Λειβαδάς, ο καθηγητής Αντώνιος – Αιμίλιος Ταχιάος και ο καθηγητής Τηλέμαχος Φιλιππίδης. Τα μέλη της διοικούσης επιτροπής, εκτός του Γεωργίου Θεοχαρίδη, που ήταν καθηγητής του πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ήταν καθηγητές του Αριστοτελείου πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Οι δύο τελευταίοι Αντώνιος-Αιμίλιος Ταχιάος και Τηλέμαχος Φιλιππίδης υπήρξαν καθηγητές και του γράφοντος αντιστοίχως στην Θεολογική και Νομική Σχολή του Α.Π.Θ. Ο Άρης Μανούδης αναφέρει ότι Πρόεδρος των Προσωρινών Διοικήσεων του άρτι ιδρυθέντος Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου υπήρξαν και οι Καθηγητές Λυσ. Μαυρίδης, Κων/νος Βαβούσκος και Γ. Δασκαρόλης.
Θεοχαρίδης, Συμεωνίδης, Αθανασιάδης: Μεταξύ των Πρωτεργατών της Ιδρύσεως
Ο δε έτερος επιφανής Κομοτηναίος πολύφημος πανεπιστημιακός διδάσκαλος, ο οποίος αγωνίσθηκε παντί σθένει και πάση δυνάμει για την ίδρυση του πανεπιστημίου στην Κομοτηνή, υπήρξε ο Αλέξανδρος Συμεωνίδης (1909 – 1972). Διετέλεσε επί μακρά σειρά ετών καθηγητής της γενικής ανατομικής παθολογίας στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Διευθυντής του Θεαγενείου Αντικαρκινικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης. Για την ιατρική του έρευνα και το πλούσιο επιστημονικό του έργο για την αντιμετώπιση του καρκίνου τιμήθηκε από τη Διεθνή Επιτροπή Αντικαρκινικού Αγώνος της οποίας υπήρξε τακτικό μέλος μέχρι το τέλος της ζωής του. Και πάλι βέβαια ρητορικώ τω τρόπω τίθεται το ερώτημα: Οι επιγενόμενοι Κομοτηναίοι γνωρίζουν ποιός υπήρξε ο μεγάλος Κομοτηναίος ιατρός και ερευνητής διεθνούς φήμης Αλέξανδρος Συμεωνίδης;
Χάριν της ιστορίας πρέπει οφειλετικώς να αναφέρουμε ότι από το τοπικό έμψυχο δυναμικό της εποχής εκείνης, ιδιαίτερα σημαντική για την ίδρυση του πανεπιστημίου στην Κομοτηνή υπήρξε και η συνεισφορά του αειμνήστου αρθρογράφου Αθανασίου Αθανασιάδη, ο οποίος, όπως γράφει ο ίδιος, όταν το έτος 1970 έρριψε για πρώτη φορά στην στήλη της τοπικής εφημερίδος «Κομοτηνή» την ιδέα για την ίδρυση Πανεπιστημίου στην Κομοτηνή, «άλλοι μεν εκάλχασαν, άλλοι δε εσάρκασαν». Από δε του έτους 1971 και μέχρι το 1974 επί καθημερινής βάσεως έδιδε τον καλό και ωραίο, ανιδιοτελή και εθνικό αγώνα του με την δυναμική και εμπεριστατωμένη αρθρογραφία του για την ίδρυση του Πανεπιστημίου. Ακόμη και ο καθηγητής και Ακαδημαϊκός Γ.Α Μέγας εστήριζε τον ευπατρίδη Αθανάσιο Αθανασιάδη στον αγώνα του και όταν τελικώς ιδρύθηκε το πανεπιστήμιο, επαίνεσε με σχετικό άρθρο του στον τοπικό τύπο τα όσα επροσέφερε φιλοτίμως και φιλογενώς στην Κομοτηνή και εν γένει στη Θράκη. Τότε οι αθηναϊκές εφημερίδες, όπως το «Βήμα» και ο «Ταχυδρόμος» αναδημοσίευαν τα άρθρα του Αθ. Αθανασιάδη, αλλά ενώ το «Βήμα» θεωρούσε αναγκαία την ίδρυση Πανεπιστημίου στην Κομοτηνή για εθνικούς λόγους, ο «Ταχυδρόμος» ήταν κάπως επιφυλακτικός.
Η διαμάχη ανάμεσα στην Κομοτηνή και την Ξάνθη
Μία άλλη πτυχή της ιστορίας ιδρύσεως του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης αφορά την διαμάχη που είχε προκληθεί ανάμεσα στην Κομοτηνή και την Ξάνθη για την ίδρυση σχολών και στην πόλη της Ξάνθης, όπου κάποιοι θεσμικοί παράγοντες απαιτούσαν η έδρα του πανεπιστημίου να είναι στην πόλη τους και όχι στην Κομοτηνή. Επί του προκειμένου ο Αθ. Αθανασιάδης ήταν κάθετα αντίθετος με την ίδρυση σχολών και στην Ξάνθη, ενώ ούτε καν συζητούσε την πρόταση να είναι η έδρα του πανεπιστημίου της Θράκης, στην πόλη της Ξάνθης. Την ίδια περίοδο απέρριπτε μαζί με πολλούς άλλους τη νέα πρόταση των Ξανθιωτών να ιδρυθούν σχολές και στην Κομοτηνή και στην Ξάνθη, καθώς επίσης και την πρωτοβουλία τους, η έδρα του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου να είναι στα ιστορικά Άβδηρα.
Ο Αθ. Αθανασιάδης επέκρινε ευθέως και απεριφράστως μέσω της αρθρογραφίας του, τους φορείς της Ξάνθης και της Αλεξανδρουπόλεως γράφοντας χαρακτηριστικά ότι ενώ η Κομοτηνή έδιδε σκληρό αγώνα κατά την τετραετία 1970–1974 για την ίδρυση πανεπιστημίου, εκείνοι ήταν αντιθέτως εξαφανισμένοι και αδιάφοροι. Όταν όμως απεφασίσθη η ίδρυση πανεπιστημίου στην πόλη της Κομοτηνής, αφυπνίσθησαν και άρχισαν τις προκλητικές, όπως τις χαρακτήριζε, διεκδικήσεις τους.
Τελικώς, την 26η Ιανουαρίου του 1974 αφικνείται στην Κομοτηνή ο τότε Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, καθηγητής Πανεπιστημίου, αείμνηστος Παναγιώτης Χρήστου, ο οποίος ανακοινώνει επισήμως την ίδρυση του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης στην αίθουσα εκδηλώσεων της Νομαρχίας Ροδόπης, το οποίο θα είχε την διοικητική έδρα του στην Κομοτηνή. Τότε ο αείμνηστος Αθ. Αθανασιάδης έγραψε και δημοσίευσε το περίφημο άρθρο του, υπό τον θριαμβευτικό τίτλο «Νενικήκαμεν» (29/1/1974).
Νομική και Πολυτεχνείο: Οι δύο πρώτες σχολές
Το άρτι ιδρυθέν Πανεπιστήμιο άρχισε να λειτουργεί κατά το ακαδημαϊκό έτος 1974 – 1975 και είχε δύο σχολές, τη Νομική στην Κομοτηνή και την Πολυτεχνική στην Ξάνθη. Τα δε εγκαίνιά του έλαβαν χώρα στις 20 Μαρτίου του 1975 από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Μιχαήλ Στασινόπουλο (1974 – 1975). Στην τελετή των εγκαινίων παρευρέθησαν επίσης ο Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων Π. Ζέπος, ο Υπουργός Πολιτισμού και Επιστημών Κων/νος Τρυπάνης, ο Υπουργός Βορείου Ελλάδος Ν. Μάρτης, ο Υφυπουργός Αθ. Ταλιαδούρος και ο Υφυπουργός Χρυσόστομος Καραπιπέρης. Ομιλητής στα εγκαίνια του πανεπιστημίου στην Κομοτηνή ήταν ο Υπουργός Εθνικής Παιδείας Π. Ζέπος, ενώ στην τελετή που ακολούθησε και στην πόλη της Ξάνθης, κατά την ίδια ημέρα, ομίλησε ο Υπουργός Βορείου Ελλάδος Ν. Μάρτης.
Μέχρι την ανάδειξη των πρώτων διοικητικών αρχών στις δύο σχολές και των νέων πρυτανικών αρχών του πανεπιστημίου, τη λεγομένη διοικούσα επιτροπή (1975) αποτελούσαν οι κάτωθι Καθηγητές Πανεπιστημίου: Λυσ. Μαυρίδης (πρόεδρος), Κων/νος Βαβούσκος (αντιπρόεδρος), Θ. Ξανθόπουλος, Κ. Κεραμεύς, Ι. Λογοθέτης. Αναπληρωματικά μέλη ήταν: Ι. Μήττας, Κ. Βουγιούκας και Γρ. Σηφάκης.
Στον απόηχο του εορταστικού εκείνου κλίματος ο Ακαδημαϊκός Γ.Α. Μέγας συνεχάρη για τους αγώνες του τον Αθ. Αθανασιάδη και επρότεινε την ίδρυση και Ιατρικής Σχολής στην Κομοτηνή, η οποία ενώ προορίζετο όντως να ιδρυθεί στην Κομοτηνή, ιδρύθηκε τελικώς στην Αλεξανδρούπολη, παρά τους αγώνες του Αθ. Αθανασιάδη και του μακαριστού Μητροπολίτου Μαρωνείας και Κομοτηνής Δαμασκηνού (1974 – 2012), ο οποίος – χάριν της ιστορίας – πρέπει να αναφέρουμε ότι συνέβαλε τα μέγιστα στον αγώνα ιδρύσεως της νέας Πανεπιστημιουπόλεως, όταν κάποιοι μειονοτικοί κύκλοι αντιδρούσαν στην ιδέα απαλλοτριώσεως κάποιων στρεμμάτων γης όπου θα ανεγείροντο τα νέα κτίρια της Πανεπιστημιουπόλεως μολονότι στη συγκεκριμένη περιοχή υπήρχαν ιδιοκτησίες και Χριστιανών κατοίκων.
Ταύτα πάντα εγράφησαν επί τη βάσει των «Ιστορικών Σημειωμάτων» του αρθρογράφου και ιστοριοδίφη Αθ. Ι. Αθανασιάδη, για να γνωρίζουν και οι νεώτεροι τα πρόσωπα που αγωνίσθηκαν με πάθος, αυτοθυσία και αυταπάρνηση για την ίδρυση του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Κάποιοι τους ελησμόνησαν, άλλοι αυτοπροβάλλονται ως κορυφαίοι αγωνιστές για την ίδρυση του Πανεπιστημίου, ενώ ήταν απόντες, και ορισμένοι άλλοι διεκδικούν αποκλειστικότητα στον αγώνα για την ίδρυσή του. Έτσι όμως συμβαίνει στη ζωή, αφού η επιτυχία πάντοτε έχει πολλούς μνηστήρες…