Το σπηλαιομονάστηρο Αγίας Ιερουσαλήμ, «φωλιασμένο» στα βράχια του Παρνασσού
Για να το προσεγγίσει κάποιος χρειάζεται να ανέβει σε υψόμετρο 900 μέτρων, διασχίζοντας βραχώδη και ιδιαίτερα δύσβατα μονοπάτια. Ο λόγος για το σπηλαιομονάστηρο της Αγίας Ιερουσαλήμ, ή «Γερσαλή» όπως το αναφέρουν οι ντόπιοι, το οποίο βρίσκεται «φωλιασμένο» στα δυτικά της Αμφίκλειας Φθιώτιδος, μέσα σε βράχια, περιμένοντας καρτερικά τους πιστούς να προσέλθουν για να προσκυνήσουν και να ανάψουν ένα κεράκι.
Ειδικά κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων, δεκάδες ήταν αυτοί -κυρίως μέλη πεζοπορικών και ορειβατικών συλλόγων- που μετέβησαν στο ιστορικό εκκλησάκι, σ’ αυτό το πετρόκτιστο στολίδι με το ξύλινο γραφικό μπαλκονάκι.
Μάλιστα, πάνω από τον ναό βρίσκεται μία σπηλιά στην οποία, σύμφωνα με την παράδοση, κατοικούσε ένας Ιεροσολυμίτης μοναχός.
Ένα κρυμμένο «διαμάντι» στην είσοδο της χαράδρας «Βαρσάμω»
Το ξωκλήσι χτίστηκε περί το 1080 μ.Χ. από Ναϊτες ιππότες της 4ης Σταυροφορίας, ενώ στα μέσα του 18ου αιώνα υπαγόταν στη Μονή του Όρους Σινά. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1770, το σπηλαιομονάστηρο καταστράφηκε και λεηλατήθηκε από Τουρκαλβανούς.
Σπουδαία ήταν η βοήθεια που παρείχε στους εξεγερμένους Έλληνες κατά την Επανάσταση του ’21. Αποτέλεσε έναν χώρο ανεφοδιασμού, ενώ εκεί έβρισκαν καταφύγιο και κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής της Αμφίκλειας. Μάλιστα, το σημείο αυτό αποτελούσε το κρησφύγετό και το ορμητήριο του ήρωα Οδυσσέα Ανδρούτσου.
Εορτάζει την Τρίτη του Πάσχα και στην περιοχή διοργανώνεται ένα μεγάλο πανηγύρι με παραδοσιακούς χορούς και αναβίωση εθίμων.
