Ο Άγιος Φανούριος στο Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης «Αγία Αικατερίνη» Ηρακλείου Κρήτης

Στο Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης «Αγία Αικατερίνη Σιναϊτών», το οποίο στεγάζεται στον σταυροειδή ναό της Αγίας Αικατερίνης, στο κέντρο του Ηρακλείου Κρήτης, φυλάσσονται δυο έργα του σημαντικού́ ζωγράφου Άγγελου Ακοτάντου που προέρχονται από́ την Ιερά́ Μονή́ Οδηγήτριας Μεσαράς και εικονίζουν τον Άγιο Φανούριο.

Ο ζωγράφος φαίνεται να διατηρούσε ιδιαίτερη σχέση με την παλαιά́ Μονή́ της Αγίας Αικατερίνης, καθολικό́ της οποίας υπήρξε το σημερινό́ μουσείο.

Ο Άγιος Φανούριος, η θαλασσοταραχή και οι Κρητικοί Ιερείς

Η πρώτη εικόνα φιλοτεχνήθηκε στις αρχές του 15ου αιώνα, τότε που η Βυζαντινή Αυτοκρατορία βρισκόταν σε μια πολύ δύσκολη καμπή της ιστορίας της και στην Κρήτη είχε παγιωθεί η κυριαρχία των Βενετσιάνων. Είναι η εικόνα «Το θαύμα του Αγίου Φανουρίου», που προέρχεται από την Ιερά Μονή Οδηγητρίας Μεσαράς, ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα λατρείας του νεοφανούς Αγίου.

Ο χαρισματικός ζωγράφος Άγγελος Ακοτάντος αποτέλεσε μια σπουδαία καλλιτεχνική φυσιογνωμία που έδωσε καινούργια πνοή στην κρητική αγιογραφία και δημιούργησε καινούργιους εικονογραφικούς τύπους. Με τόλμη και χάρη αποτυπώνει στην εν λόγω εικόνα μια θαλασσοταραχή, ένα πλοίο παραδομένο στη μανία των κυμάτων. Απελπισμένοι οι ναύτες κι οι επιβαίνοντες προσπαθούν να διασώσουν το σκάφος, άλλοι παλεύοντας με τον άνεμο, άλλοι παρακαλώντας γονυπετείς τον Θεό.

Είναι μια από τις μεγάλες στιγμές της κρητικής αγιογραφίας. Ο ζωγράφος μεταφέρει την ένταση, την αγωνία, αλλά και την αγαλλίαση που νιώθουν οι πιστοί που γνωρίζουν ή διδάσκονται μέσω της εικόνας την ιστορία. Δυο θείες μορφές βρίσκονται στην πρύμνη και την πλώρη του πλοίου. Ο Άγιος Φανούριος, μορφή ευγενική και γαλήνια, και η Θεοτόκος. Το πλοίο σώζεται τελικά…

Η σπουδαία αυτή εικόνα είναι βγαλμένη από τα βάθη της βυζαντινής μας παράδοσης, αλλά και προσαρμοσμένη σε μια καινούργια αισθητική αντίληψη που χαρακτηρίζει τη ζωγραφική του Άγγελου Ακοτάντου.

Είναι η μια από τις δυο εικόνες που Αγίου Φανουρίου που φυλάσσονται στο Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης, έργα και οι δυο του ίδιου ζωγράφου.

Παραλλαγή́ εικονογραφικού́ τύπου του πεζού́ και δρακοντοκτόνου Αγίου Γεωργίου

Όσον αφορά τη δεύτερη εικόνα, πιθανότατα πρόκειται για παραλλαγή́ εικονογραφικού́ τύπου του πεζού́ και δρακοντοκτόνου Αγίου Γεωργίου, προσαρμοσμένη στα χαρακτηριστικά́ του Αγίου Φανουρίου.

Η δημιουργία της από τον Άγγελος Ακοτάντο τοποθετείται στο β’ τέταρτο 15ου αιώνα.