200 χρόνια από τη Μάχη των Δερβενακίων, μια μάχη – ορόσημο για την Ελληνική Επανάσταση
Στις 26 Ιουλίου του 1822 διεξάγεται μια μάχη – ορόσημο για την Ελληνική Επανάσταση, η Μάχη των Δερβενακίων, κατά την οποία καταστράφηκε η στρατιά του Δράμαλη. Καθώς ο τελευταίος προέλαυνε προς την Αργολίδα με 30.000 άνδρες, ο Κολοκοτρώνης αντέταξε την τακτική της «καμένης γης», με την καταστροφή των σπαρτών της επαρχίας που είχε ως συνέπεια οι Οθωμανοί να βρεθούν αντιμέτωποι με σοβαρά επισιτιστικά προβλήματα και με αρρώστιες. Επιχειρώντας ο Δράμαλης να επιστρέψει στην Κόρινθο, κινήθηκε με τον στρατό του προς τα Δερβενάκια, στενό που ενώνει την αργολική με την κορινθιακή πεδιάδα, και εκεί δέχθηκε την επίθεση των ελληνικών δυνάμεων, για να υποστεί τελικά μια μεγάλη καταστροφή.
Αναλυτικότερα, ο Δράμαλης, ο οποίος είχε καταλάβει αμαχητί τον Ακροκόρινθο, πήρε την απόφαση, παρά την αντίθετη συμβουλή του Γιουσούφ Πασά, να εισβάλει με όλον τον στρατό του στην αργολική πεδιάδα. Κινούμενος αρχικά προς το Άργος, στις 13 του μηνός Ιουλίου κατέλαβε την πόλη από την οποία είχαν φύγει οι κάτοικοι και τα περισσότερα μέλη της κυβέρνησης, και ξεκίνησε την πολιορκία του κάστρου της.
Στο μεταξύ, οι Έλληνες είχαν εγκρίνει το σχέδιο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, το οποίο προέβλεπε την κατάληψη καίριων θέσεων για τον αποκλεισμό του Δράμαλη στην Αργολίδα και την εφαρμογή της τακτικής της «καμένης γης».
Εν μέσω ενός ιδιαίτερα θερμού καλοκαιριού και με τα περισσότερα πηγάδια και ρέματα να έχουν στερέψει, η τακτική αυτή απέδωσε καθώς ο οθωμανικός στρατός άρχισε να αντιμετωπίζει σοβαρά επισιτιστικά προβλήματα και αρρώστιες. Αξιολογώντας τις συνθήκες αυτές, ο Δράμαλης άρχισε να εγκαταλείπει το αρχικό του σχέδιο και να εξετάζει την επιστροφή του στην Κόρινθο.
Ο αποκλεισμός των στενών των Δερβενακίων από τις ελληνικές δυνάμεις αποφασίστηκε στις 20 Ιουλίου, σε συμβούλιο το οποίο διεξήχθη στους Μύλους Αργολίδας που αποτελούσαν το στρατηγείο των Ελλήνων αγωνιστών. Έξι ημέρες αργότερα, ο Δράμαλης αποφασίζει πράγματι να επιστρέψει στην Κόρινθο και για το σκοπό αυτό καλείται να κινηθεί δια μέσου των Δερβενακίων. Τότε τίθεται σε εφαρμογή το σχέδιο του Γέρου του Μοριά, ο οποίος είχε προβλέψει να τοποθετηθούν δυνάμεις φύλαξης στις τρεις βασικές διόδους προς την Κόρινθο, με ισχυρότερες στα Δερβενάκια (1.500 άνδρες).
Όταν οι Οθωμανοί της εμπροσθοφυλακής εισήλθαν στο στενό πέρασμα και έφτασαν στην έξοδο, τότε δέχτηκαν τα πυρά των κρυμμένων Ελλήνων, με αποτέλεσμα λίγοι να προλάβουν να περάσουν στην πεδιάδα της Κουρτέσας και ο κύριος όγκος του στρατού να οπισθοχωρήσει με μεγάλες απώλειες.
Μπροστά σε αυτή την εξέλιξη, οι άντρες του Δράμαλη στράφηκαν προς το κοντινό πέρασμα του Άγιου Σώστη, ανατολικά από τα Δερβενάκια, που ήταν πολύ ανηφορικό και πιο δύσκολο για τους πεζούς και τα ζώα, αλλά είχε παραμείνει αφύλακτο. Ενώ τα τμήματα του Αντώνη Κολοκοτρώνη τους πλευροκοπούσαν, με σήματα καπνού ειδοποιήθηκε το σώμα των Νικηταρά – Παπαφλέσσα (800 άνδρες) που είχε τοποθετηθεί στο Στεφάνι και στο Αγιονόρι, για να φυλάξει τη διάβαση προς την Κλένια. Το απόγευμα της 26ης Ιουλίου, το σώμα αυτό έφτασε στον Άγιο Σώστη και επιτέθηκε αμέσως στους Οθωμανούς, οι οποίοι πλέον βρέθηκαν να βάλλονται από δύο κατευθύνσεις, ανατολικά και δυτικά.
Η μάχη κράτησε μέχρι αργά τη νύχτα και οι Οθωμανοί είχαν τρομακτικές απώλειες – σε ανθρώπους, ζώα και υλικά – με συνέπεια να αποφασίσουν την επιστροφή τους στην Τίρυνθα, όπου είχαν και πριν το στρατόπεδό τους. Οι απώλειες τους, την ημέρα εκείνη υπολογίζονται σε 2.500-3.000 νεκρούς και τραυματίες, σύμφωνα με τη διασταύρωση των διαθέσιμων πηγών.
Σημειώνεται ότι η καταστροφή της στρατιάς του Δράμαλη ολοκληρώθηκε στη μάχη του Αγιονορίου, στις 28 Ιουλίου 1822, και έτσι, με πρωτεργάτη τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, σώθηκε η Επανάσταση και αναπτερώθηκαν οι ελπίδες για την πολυπόθητη απελευθέρωση της πατρίδας.
