Κρήτη: Θεία Λειτουργία μετά από 12 αιώνες στην Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Καστρίου Χερσονήσου

Προεξάρχοντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πέτρας και Χερρονήσου κ. Γερασίμου και μέσα σε κλίμα συγκίνησης και κατάνυξης, τελέσθηκε μετά από 12 αιώνες Θεία Λειτουργία στην Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Καστρίου στη Χερσόνησο Ηρακλείου Κρήτης.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι μετά τον καταστροφικό σεισμό του 795 μ.Χ. η Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Καστρίου δεν είχε λειτουργήσει έκτοτε, με την τέλεση Θείας Λειτουργίας να αποτελεί μία συνέχεια της πνευματικής και εκκλησιαστικής παράδοσης της Κρήτης.

Με πρωτοβουλία της Δημοτικής Αρχής Χερσονήσου, ο ιστορικός αυτός χώρος έχει ανοίξει και πάλι τις πύλες του μετά από 1227 χρόνια, με την ανταπόκριση και την προσέλευση των επισκεπτών κάθε ηλικίας να είναι αυξημένη.

Η Θεία Λειτουργία τελέσθηκε με αφορμή την εορτή των Αγίων ενδόξων Νεομαρτύρων Επισκόπων Ιωακείμ Πέτρας και Ιωακείμ Χερρονήσου, Προστατών του Συνδέσμου Κληρικών της Ιεράς Μητροπόλεως Πέτρας και Χερρονήσου.

Ο Σεβασμιώτατος κ. Γεράσιμος ανέφερε στο κήρυγμά του: «Αξιωθήκαμε να τελέσουμε την Πανήγυρη αυτή σε αυτό τον ιστορικό χώρο, σε έναν τόπο ο οποίος αγιάσθηκε από την παρουσία μεγάλων Αγίων. Αν είχαμε την δυνατότητα να δούμε με τα μάτια των Αγίων, θα μπορούσαμε να αντιληφθούμε και να αισθανθούμε επακριβώς τι συμβαίνει σε αυτό τον ιερό τόπο που σήμερα πατάμε τα πόδια μας.

Επιλέξαμε σήμερα που οι Κληρικοί μας εορτάζουν, να τελέσουμε την Θεία Λειτουργία στον ιερό αυτό τόπο, για να συναισθανθούν οι Ιερείς μας ποιες είναι οι ρίζες τους. Οι ρίζες μας βρίσκονται εδώ, βρίσκονται στον Απόστολο Τίτο διά του οποίου δημιουργείται η αποστολική αλυσίδα και η αποστολική διαδοχή που συνεχίζεται με τους Επισκόπους των πρώτων χριστιανικών αιώνων, οι οποίοι έχοντας ως έδρες αυτές τις Παλαιοχριστιανικές Βασιλικές, αγίασαν με τη ζωή και την διδασκαλία τους. Σε αυτούς τους Επισκόπους συγκαταλέγονται ο Ανδήριος και οι δύο Σισίνιοι, οι οποίοι έλαβαν μέρος σε τρεις Οικουμενικές Συνόδους και μαρτύρησαν την αλήθεια της Πίστεώς μας».

Ο Δήμαρχος Χερσονήσου, κ. Γιάννης Σέγκος, τόνισε μεταξύ άλλων: «Δεν έχω λόγια να περιγράψω τη συγκίνηση για την επαναλειτουργία της Παλαιοχριστιανικής του Καστρίου μετά από 1227 χρόνια. Από την πλευρά μας οφείλουμε να αναδεικνύουμε αυτούς τους χώρους και να τους κάνουμε επισκέψιμους για το κοινό. Τα στοιχεία της παράδοσης, του πολιτισμού και της αρχαιολογικής κληρονομίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την ευμάρεια του τόπου..».

Η Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Καστρίου

Μετά τον καταστροφικό σεισμό του 448 μ.Χ., μέρος της κατασκευής που προϋπήρχε στον χώρο ενσωματώθηκε σε μία μικρότερων διαστάσεων τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική που φαίνεται ότι στέγασε την έδρα της επισκοπής Χερσονήσου. Η βασιλική διέθετε σύνθρονο και πλούσιο μαρμάρινο αρχιτεκτονικό διάκοσμο, εισηγμένο από τα αυτοκρατορικά λατομεία της Προκοννήσου και της Θεσσαλίας. Τα δάπεδά της ήταν στρωμένα με ψηφιδωτά γεωμετρικού κυρίως διακόσμου. Στο βορειοανατολικό τμήμα υπήρχε ταφικό παρεκκλήσιο και κατά μήκος της νότιας πλευράς της, σειρά προκτισμάτων που περιελάμβαναν αποθήκες και πιθανότατα βαπτιστήριο. Η βασιλική ανακατασκευάστηκε τουλάχιστον δύο φορές, πριν από το 616 μ.Χ. και γύρω στα μέσα ή το τρίτο τέταρτο του 7ου αιώνα, για να καταρρεύσει πιθανότατα από τον σεισμό του 795 μ.Χ..

Η Αρχιτεκτονική

Η αρχιτεκτονική της είχε επιρροές από Συριακά πρότυπα, με πλάγιο προθάλαμο στη νότια πλευρά της, ενώ διατηρεί αποσπασματικά σωζόμενα ψηφιδωτά δάπεδα, με φυτικά και γεωμετρικά μοτίβα στο κεντρικό κλίτος και τον νάρθηκα, μέρος των οποίων σώζεται σε καλή κατάσταση. Μπροστά στην κόγχη του ναού βρέθηκε η μαρμάρινη βάση της Αγίας Τράπεζας που ήταν κάλυμμα ρωμαϊκής σαρκοφάγου. Στη νότια πλευρά του ιερού βρέθηκε ταφικό παρεκκλήσι λαξευμένο στο βράχο, που εκτιμάται ότι πρόκειται είτε για τάφο εξέχοντα κληρικού ή μάρτυρα. Πάνω στην πλάκα ήταν τοποθετημένο ομφάλιο (μαρμάρινη κυκλική πλάκα) διακοσμημένο από χρωματιστά μάρμαρα, με λαξευμένο στεφάνι με τα φύλλα του να είναι γεμισμένα με μάργαρο, από το εσωτερικό του οστράκου μαλακίων (μαργαριτοφόρο όστρακο) και σταυρό που στο ένα σκέλος του σχηματίζεται το γράμμα P, που είναι το αρχαιότερο σχήμα του μονογράμματος Χριστός.