Τριάντα χρόνια χωρίς τον Μανόλη Ανδρόνικο
Σαν σήμερα το 1992 φεύγει από τη ζωή ο Έλληνας αρχαιολόγος που έκανε μια από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 20ού αιώνα.
Χωρίς τον Μανόλη Ανδρόνικο, η ιστορία θα ήταν πολύ διαφορετική, ίσως και φτωχή, αφού θα υπήρχε μεγάλη πιθανότητα οι βασιλικοί τάφοι της Βεργίνας να μην ανακαλύπτονταν ποτέ. Χάρη όμως στη γνώση, στο πείσμα και στον επαγγελματισμό του Ανδρόνικου, το 1977 γράφτηκε ιστορία 80 χλμ νοτιοδυτικά της Θεσσαλονίκης.
Ποιος ήταν όμως ο άνθρωπος πίσω από τη σπουδαία ανακάλυψη;
Ο Μανόλης Ανδρόνικος γεννήθηκε στις 23 Οκτωβρίου του 1919 στην Προύσα της Μικράς Ασίας, ενώ σε μικρή ηλικία, λόγω της μικρασιατικής καταστροφής, πήρε τον δρόμο της προσφυγιάς με την οικογένειά του και εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη.
Η αγάπη του για τα γράμματα και την ιστορία, τον οδήγησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, από όπου αποφοίτησε το 1940. Στην ίδια σχολή ανακηρύχθηκε διδάκτορας μερικά χρόνια αργότερα, το 1952, χάρη στη μελέτη του «Ο Πλάτων και η Τέχνη».
Μέχρι τότε, όμως, κατάφερε να περάσει από τις σχολικές βαθμίδες διδάσκοντας στο Διδυμότειχο, ενώ αργότερα, φεύγοντας στη Μέση Ανατολή, υπηρέτησε σε στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά του Άξονα. Η επιστροφή του στην Ελλάδα συνοδεύτηκε από νέα επαγγελματικά βήματα με τον διορισμό του ως φιλολόγου στα εκπαιδευτήρια θηλέων της Αγλαΐας Σχινά στη Θεσσαλονίκη και το 1949 ως αρχαιολόγος στην ομώνυμη υπηρεσία.
Βρέθηκε δίπλα στον «πατέρα» της ελληνικής αγγειογραφίας
Η ακαδημαϊκή του πορεία συνεχίστηκε με τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην Οξφόρδη, κοντά στον διάσημο καθηγητή Τζον Μπίζλεϊ, που θεωρείται ο «πατέρας» της ελληνικής αγγειογραφίας, ενώ το 1957 χάρη στη διατριβή του «Λακωνικά Ανάγλυφα» κατάφερε να ανακηρυχθεί υφηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, έχοντας δηλαδή τον ανώτατο ακαδημαϊκό – πανεπιστημιακό τίτλο σπουδών, αμέσως πριν τον τίτλο του καθηγητή. Το 1961 ανακηρύχθηκε καθηγητής της κλασικής Αρχαιολογίας στο ίδιο πανεπιστήμιο, όπου εργάστηκε έως το 1983.
Παρά το γεγονός ότι ο Ανδρόνικος επιστρέφοντας στην Ελλάδα εργάστηκε ως αρχαιολόγος σε πολλές περιοχές, όπως η Βέροια, το Κιλκίς, η Χαλκιδική και η Θεσσαλονίκη, η δραστηριότητά του επικεντρώθηκε στη Βεργίνα, οπότε και από το 1952 ξεκίνησε τις δικές του έρευνες, μιας και μέχρι τότε εργαζόταν ως βοηθός δασκάλου του Κωνσταντίνου Ρωμαίου. Το 1977 οι ανασκαφές στη Μεγάλη Τούμπα, τον οδήγησαν στην αποκάλυψη των βασιλικών τάφων της Μακεδονίας, με τα αμύθητα ευρήματα, και στην αποκάλυψη πιθανότατα του τάφου του Φιλίππου Β’.
«Πήρα το τσαπάκι της ανασκαφής, που έχω μαζί μου από το 1952, έσκυψα στο λάκκο και άρχισα να σκάβω με πείσμα και αγωνία το χώμα κάτω από το κλειδί της καμάρας. Ολόγυρα ήταν μαζεμένοι οι συνεργάτες μου. Συνέχισα το σκάψιμο και σε λίγο ήμουν βέβαιος. Η πέτρα του δυτικού τοίχου ήταν στη θέση της, απείραχτη. Είναι ασύλητος! Είναι κλειστός! Ήμουν ευτυχισμένος βαθιά», θα έγραφε λίγα χρόνια αργότερα στο βιβλίο του με τίτλο «Το χρονικό της Βεργίνας».
Το 1980 η Ακαδημία Αθηνών τον εξέλεξε αντεπιστέλλον μέλος της και το 1982 τιμήθηκε με το βραβείο «Ολυμπία» του Ιδρύματος Ωνάση. Το 1992 του απονεμήθηκε ο Μεγαλόσταυρος του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Ο Μανόλης Ανδρόνικος κατάφερε στη μακρά του πορεία να ασχοληθεί με θέματα παιδείας, λογοτεχνίας και τέχνης, να δημοσιεύσει άρθρα σε έγκριτα περιοδικά αλλά και να γράψει βιβλία.
Έφυγε από τη ζωή στις 30 Μαρτίου 1992, σε ηλικία 73 ετών.
