Η κορύφωση της Κρίσης των Ιμίων, πριν από 26 χρόνια

Είκοσι έξι χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την κορύφωση της αποκαλούμενης Κρίσης των Ιμίων, όπου η Ελλάδα και η Τουρκία βρέθηκαν στα πρόθυρα πολεμικής σύγκρουσης, ενώ η ημέρα εκείνη – 31 Ιανουαρίου 1996 – σημαδεύτηκε από την τραγωδία της πτώσης ελληνικού ελικοπτέρου και τον θάνατο τριών Ελλήνων Αξιωματικών, του Χριστόδουλου Καραθανάση, του Παναγιώτη Βλαχάκου και του Έκτορα Γιαλοψού.

Η κρίση με επίκεντρο τις δύο ελληνικές βραχονησίδες στα ανατολικά της Καλύμνου είχε ξεκινήσει στις 25 Δεκεμβρίου του 1995, όταν το τουρκικό φορτηγό πλοίο Φιγκέν Ακάτ προσάραξε σε αβαθή ύδατα κοντά στην Μικρή Ίμια και εξέπεμψε σήμα κινδύνου. Ο πλοίαρχός του αρνήθηκε τη συνδρομή του Λιμεναρχείου Καλύμνου, που διέθεσε ρυμουλκό για την αποκόλληση του πλοίου, και υποστήριξε ότι τη σχετική αρμοδιότητά είχαν οι αρχές της Τουρκίας.

Την επόμενη ημέρα, το Λιμεναρχείο Καλύμνου ενημέρωσε το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών και εκείνο με τη σειρά του το τουρκικό ΥΠ.ΕΞ. για τον κίνδυνο που διέτρεχε το τουρκικό πλοίο, αν δε δεχόταν άμεσα τη συνδρομή του ρυμουλκού. Στις 27 Δεκεμβρίου, το Υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας έθεσε θέμα ιδιοκτησίας της περιοχής των Ιμίων, ανεξάρτητα από το ποιος θα προσέφερε συνδρομή στο Φιγκέν Ακάτ. Εντέλει, στις 28 του μηνός δύο ελληνικά ρυμουλκά αποκόλλησαν το προσαραγμένο πλοίο και το οδήγησαν στο λιμάνι Κιουλούκ της Τουρκίας, αλλά την επόμενη κιόλας μέρα το τουρκικό ΥΠ.ΕΞ. επέδωσε διακοίνωση στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας, όπου αναφερόταν πως οι βραχονησίδες Ίμια ήταν καταχωρημένες στο κτηματολόγιο Μουγκλά του νομού Μπόντρουμ (Αλικαρνασσού) και ανήκαν στην Τουρκία. Στις 9 Ιανουαρίου το ελληνικό ΥΠ.ΕΞ. απέρριψε την επίμαχη διακοίνωση, ενώ δέκα ημέρες αργότερα, κι αφού μεσολάβησε η παραίτηση του Ανδρέα Παπανδρέου που νοσηλευόταν στο “Ωνάσειο”, στον πρωθυπουργικό θώκο εκλέχθηκε από την κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ ο Κώστας Σημίτης.

Στις 26 του ίδιου μήνα, ο τότε Δήμαρχος Καλύμνου, Δημήτρης Διακομιχάλης, θορυβημένος από τις εδαφικές αξιώσεις που πρόβαλε η Τουρκία, μετέβη στη μια βραχονησίδα και ύψωσε την ελληνική σημαία, συνοδευόμενος από τον αστυνομικό διευθυντή Καλύμνου, τον ιερέα και δύο κατοίκους του νησιού. Μια μέρα αργότερα, δύο δημοσιογράφοι της εφημερίδας “Χουριέτ”, μετέβησαν με ελικόπτερο στη Μεγάλη Ίμια, υπέστειλαν την ελληνική σημαία και τοποθέτησαν την τουρκική, βιντεοσκοπώντας μάλιστα την όλη επιχείρηση. Η απάντηση από ελληνικής πλευράς ήρθε στις 28 Ιανουαρίου, όταν το περιπολικό του Πολεμικού Ναυτικού “Αντωνίου” κατέβασε την τουρκική σημαία και ύψωσε εκ νέου την ελληνική.

Το απόγευμα της 29ης Ιανουαρίου, ο νέος Πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κώστας Σημίτης, στις προγραμματικές του δηλώσεις στη Βουλή, έστειλε το μήνυμα προς την Τουρκία ότι σε οποιαδήποτε πρόκληση η Ελλάδα θα αντιδράσει άμεσα και δυναμικά. Την Τρίτη, 30 του μηνός, η Πρωθυπουργός της Τουρκίας, Τανσού Τσιλέρ, δήλωνε κατηγορηματικά μέσα στην τουρκική βουλή ότι την επόμενη μέρα η ελληνική σημαία και ο ελληνικός στρατός θα απομακρύνονταν από τα Ίμια.

Οι ώρες που ακολούθησαν, ανέβαζαν ολοένα και υψηλότερα το θερμόμετρο της έντασης, ενώ τα μεσάνυχτα της 30ης προς 31 Ιανουαρίου συγκλήθηκε έκτακτη σύσκεψη υπό τον Έλληνα Πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη.

Λίγο αργότερα, στη 1.40 π.μ., έφτασε στο Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας η πληροφορία ότι τουρκικές ειδικές δυνάμεις αποβιβάζονταν στη Μικρή Ίμια. Περί τις 4.30 π.μ., ελικόπτερο του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού απονηώθηκε από τη φρεγάτα “Ναυαρίνο” για να εξακριβώσει αν ίσχυε η πληροφορία περί παρουσίας Τούρκων στη βραχονησίδα. Λίγο αργότερα, κατά την επιστροφή του στη φρεγάτα κι ενώ πετούσε μεταξύ των βραχονησίδων Πίτα και Καλόλιμνος, το ελικόπτερο κατέπεσε, παρασύροντας στο θάνατο τα τρία μέλη του πληρώματος: τον υποπλοίαρχο Χριστόδουλο Καραθανάση, τον υποπλοίαρχο Παναγιώτη Βλαχάκο και τον αρχικελευστή Έκτορα Γιαλοψό.

Όσον αφορά τις αιτίες πτώσης του ελικοπτέρου, έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις. Η επίσημη θέση του Πολεμικού Ναυτικού είναι ότι το ελικόπτερο κατέπεσε λόγω της κακοκαιρίας και της απώλειας προσανατολισμού του πιλότου (Vertigo). Τη θέση αυτή υποστήριξε πρόσφατα ο πρώην αρχηγός ΓΕΝ ναύαρχος Αντώνης Αντωνιάδης, αναφέροντας μάλιστα πως η τουρκική φρεγάτα Γιαβούζ προσφέρθηκε να βοηθήσει, αλλά πήρε άμεσα από τους πιλότους του ελικοπτέρου αρνητική απάντηση. Ωστόσο, χωρίς να έχει τεκμηριωθεί μέχρι και σήμερα επίσημα, υπάρχει διαδεδομένη στην Ελλάδα η άποψη ότι το ελικόπτερο καταρρίφθηκε είτε από το τουρκικό Ναυτικό, είτε από τους Τούρκους καταδρομείς που υπήρχαν πάνω στο νησί, και ότι η αληθινή αιτία της πτώσης αποκρύφτηκε προκειμένου να λήξει η κρίση και να μην οδηγηθούν οι δύο χώρες σε γενικευμένη σύρραξη ή ακόμα και σε πόλεμο.

Εντέλει, η Κρίση των Ιμίων έληξε περί τις 6 το πρωί εκείνης της “μαύρης” ημέρας, λίγο μετά την τραγωδία, με παρέμβαση των ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί δια του τότε Υφυπουργού Εξωτερικών Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ επέβαλαν και στις δύο πλευρές τη θέλησή τους: “No ships, no troops, no table-flags”. Μέχρι το μεσημέρι της 31ης Ιανουαρίου 1996 τα πολεμικά σκάφη, οι καταδρομείς και οι σημαίες των δύο χωρών είχαν αποσυρθεί από τα Ίμια.

Η κρίση αυτή έδωσε αφορμή στο τουρκικό κράτος να θέσει ζήτημα “γκρίζων ζωνών” στο Αιγαίο, αμφισβητώντας την κυριαρχία της Ελλάδας σε αρκετά νησιά, συμπεριλαμβανομένων των Ιμίων. Επρόκειτο για την πρώτη τουρκική διεκδίκηση που αφορούσε καθ’ αυτή την κυριαρχία ελληνικού εδάφους. Παρόλα, αυτά η ελληνική πλευρά δεν αποδέχτηκε ποτέ την ύπαρξη τέτοιου θέματος, επικαλούμενη τις διεθνείς συνθήκες.