Ο ιστορικός ναός του Αγίου Νικολάου στα Ψαρά
Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στα Ψαρά, με τη μακρόχρονη ιστορία της, αποτελεί τόπο συνάντησης των χριστιανών του νησιού και είναι γνωστή σε όλη την Ελλάδα για το γεγονός ότι εκεί προσευχήθηκε με δάκρυα στα μάτια ο Κωνσταντίνος Κανάρης λίγο πριν ανατινάξει τον τουρκικό στόλο έξω από το λιμάνι της Χίου.
Βρίσκεται δίπλα στην θάλασσα, πάνω σε έναν βράχο, είναι ορατή από πολλά σημεία του νησιού. Από τα 68 παράθυρα τα οποία αρχικά είχαν κατασκευαστεί για να φωτίζεται, σήμερα υπάρχουν 51, ενώ έχει αντικατασταθεί και το κωδωνοστάσιο, καθώς το αρχικό είχε καταρρεύσει.
Οι προσκυνητές έχουν τη δυνατότητα να θαυμάσουν και τα 43 εντοιχισμένα, στην εξωτερική όψη του ναού, κεραμικά πιάτα τα οποία χρονολογούνται από τον 18ο αιώνα.
Το χτίσιμο του ναού διήρκησε οκτώ χρόνια, καθώς οι εργασίες ξεκίνησαν το 1785 και ολοκληρώθηκαν το 1793, έτος κατά το οποίο γεννήθηκε και ο Κωνσταντίνος Κανάρης, ο σημαντικός αυτός ήρωας της επανάστασης του 1821.
Σύμφωνα με την παράδοση, τα μάρμαρα για να χτιστεί η εκκλησία προήλθαν από διάφορους τόπους, μεταξύ των οποίων η Χίος, αλλά και περιοχές εκτός Ελλάδας, όπως η Μασσαλία και η Μάλτα.
Στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου ελήφθησαν σημαντικές αποφάσεις για τη συμμετοχή των Ψαρών στην Επανάσταση του 1821. Στην ιστορία έχει μείνει και ο εορτασμός του Πάσχα του 1821 από τους Ψαριανούς οι οποίοι εξεγέρθηκαν κατά του τουρκικού ζυγού. Ωστόσο, το 1824 υπέστη σοβαρές ζημιές όταν το νησί πολιορκήθηκε και καταλήφθηκε από τους Τούρκους (καταστροφή των Ψαρών), με τα πολύτιμα σκεύη και κειμήλια να καταστρέφονται. Είκοσι χρόνια αργότερα ξεκίνησαν οι εργασίες ανακατασκευής του ναού από τους κατοίκους, οι οποίοι μόλις είχαν επιστρέψει στο νησί τους.
Από τα ιερά σκεύη και κειμήλια που φυλάσσονταν αρχικά στο ναό, στις μέρες μας έχει διασωθεί μόνο το Ιερό Ευαγγέλιο. Η εικόνα του Αγίου Νικολάου αγιογραφήθηκε στην Ερμούπολη της Σύρου το 1846 και φέρει αργυρά επένδυση.
Αξίζει να σημειωθεί ότι έχουν διασωθεί φορητές εικόνες που χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα. Πολλές από αυτές μάλιστα αγιογραφήθηκαν με την τεχνική της ελαιογραφίας.
Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στα Ψαρά έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα σημαντικότερα εκκλησιαστικά μνημεία της Ελλάδας, με τους επισκέπτες να καταλαμβάνονται από δέος μόλις αντικρίζουν το ναό.
