Ένας χρόνος χωρίς τον Μανώλη Γλέζο

Σαν σήμερα, πριν από έναν χρόνο, έφυγε από τη ζωή ο Μανώλης Γλέζος – “Ο Τελευταίος Παρτιζάνος”, όπως τιτλοφορείται και το ντοκιμαντέρ του Ανδρέα Χατζηπατέρα, το οποίο ολοκληρώθηκε το 2018. Το ντοκιμαντέρ, το οποίο γυρίστηκε ενώ ήταν εν ζωή ο άνθρωπος που κατέβασε από την Ακρόπολη τη ναζιστική σημαία το 1941, πρόκειται να προβληθεί από την ΕΡΤ2 στις 11.45 μ.μ., ώρα Ελλάδος, της 30ης Μαρτίου (07.45 π.μ., ώρα Καμπέρας, της 31 Μαρτία).

Ο σκηνοθέτης προσεγγίζει τον Μανώλη Γλέζο με έναν τρόπο γεμάτο φρεσκάδα και διαύγεια αποκαλύπτοντας τη φλογερή προσωπικότητά του, ενώ άλλοτε με χιουμοριστικό και άλλοτε με βαθιά συγκινητικό τρόπο καταφέρνει να αναδείξει το πάθος του για την ίδια τη ζωή. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, η αφήγηση της ιστορίας του Μανώλη Γλέζου προσφέρει στο κοινό το πορτρέτο της σύγχρονης ιστορίας της Ελλάδας.

Ο μοναδικός αυτός τρόπος με τον οποίο ο Ανδρέας Χατζηπατέρας έρχεται σε επαφή με τον Μανώλη Γλέζο οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο εντελώς διαφορετικό δικό του σημείο αφετηρίας. Γεννημένος και μεγαλωμένος στο Λονδίνο, γόνος Ελληνικής οικογένειας, ο Ανδρέας Χατζηπατέρας σπούδαζε το 2015 στη Νέα Υόρκη στην περίφημη σχολή κινηματογράφου του NYU (από την οποία έχουν αποφοιτήσει κορυφαίοι σκηνοθέτες, όπως ο Μάρτιν Σκορτσέζε, ο Τζιμ Τζάρμους και πολλοί άλλοι), όταν άκουσε για πρώτη φορά το όνομα του Μανώλη Γλέζου. Ήταν όταν μια καθηγήτριά του στη σχολή διάβασε ένα άρθρο στους Νew York Times που διηγούνταν ότι ο Γλέζος είχε γίνει Ευρωβουλευτής σε ηλικία 92 ετών, και ρώτησε τον Χατζηπατέρα εάν γνώριζε τον αειθαλή πολιτικό άνδρα. Με την περιέργειά του κεντρισμένη, έψαξε στο διαδίκτυο, τηλεφώνησε σε συγγενείς στην Αθήνα να μάθει περισσότερα, και άρχισε να έρχεται σε επαφή με τον Μανώλη Γλέζο για να κάνει μια ταινία με θέμα τον ίδιο. Με τα “σπαστά” ελληνικά του και την απόστασή του από την ελληνική μικροπολιτική πραγματικότητα, ο Χατζηπατέρας ενδιαφέρεται να εντοπίσει την ουσία του Μανώλη Γλέζου. Ακολουθώντας τον Γλέζο από το σπίτι στο γραφείο του, στο ασταμάτητο, πυρετώδες καθημερινό του πρόγραμμα, αλλά και στο ταξίδι του στην Ευρωβουλή, αποκαλύπτει έναν άνθρωπο που τυγχάνει συγκινητικής αποδοχής όπου και αν βρεθεί, και που η ιστορία του είναι η σύγχρονη ιστορία της χώρας του.

Ποιος ήταν ο Μανώλης Γλέζος

Ο Μανώλης Γλέζος γεννήθηκε στην Απείρανθο της Νάξου στις 9 Σεπτεμβρίου 1922. Ο πατέρας του, Νικόλαος Γλέζος ήταν δημόσιος υπάλληλος και δημοσιογράφος.

Τα παιδικά του χρόνια τα έζησε στο χωριό του, όπου τελείωσε το δημοτικό σχολείο. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’30 η οικογένειά του μετανάστευσε στην Αθήνα και το 1940 ο 18χρονος πλέον Μανώλης πέρασε στην ΑΣΟΕΕ. Ως μαθητής ακόμη πρωτοστάτησε στη δημιουργία αντιφασιστικής ομάδας για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου από τους Ιταλούς, αλλά και κατά της δικτατορίας του Μεταξά. Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής έδωσε το “παρών” στην αντίσταση του λαού μέσα από τις τάξεις της ΟΚΝΕ, του ΕΑΜ Νέων και της ΕΠΟΝ, με αποτέλεσμα να υποστεί φυλακίσεις, βασανιστήρια και διώξεις.

Όμως, η πλέον τολμηρή ενέργεια ήταν εκείνη της νύχτας της 30ής προς την 31η Μαΐου 1941, όταν μαζί με τον Απόστολο Σάντα σκαρφάλωσαν στα βράχια της Ακρόπολης, κατέβασαν από εκεί το μισητό σύμβολο του κατακτητή, τη σβάστικα, με μοναδικά τους “όπλα”, ένα φαναράκι και ένα σουγιά.

Και οι δύο έφηβοι έχουν περιγράψει σε κατοπινές συνεντεύξεις τους πώς ανέβηκαν, πού κρύφτηκαν αμέσως μετά, πώς έκρυψαν στον κόρφο τους ένα κομμάτι από τη σημαία… Η θέα της σημαίας που έλειπε από τον ιστό, προκάλεσε την επομένη εκνευρισμό στον κατακτητή, ενώ έδωσε κουράγιο στον κατακτημένο αλλά αδούλωτο λαό της Αθήνας και όλης της Ελλάδας. Η ποινή, ερήμην σε θάνατο.

Ακολούθησε η Απελευθέρωση και η δραστηριοποίηση του Μανώλη Γλέζου, διαδοχικά μέσα από τις τάξεις του ΚΚΕ και της ΕΔΑ, αλλά και η ενασχόλησή του με το δημοσιογραφικό επάγγελμα, σε διευθυντικές θέσεις πρώτα στο “Ριζοσπάστη” αμέσως μετά την απελευθέρωση, και μια δεκαετία αργότερα, στην “Αυγή”. Συνολικά παραπέμφθηκε σε 28 δίκες για αδικήματα Τύπου, ενώ στα τέλη της δεκαετίας του ’40 καταδικάσθηκε δις εις θάνατον, καταδίκες που δεν εκτελέστηκαν μετά από ελληνική και διεθνή καμπάνια. Το 1950 οι θανατικές ποινές μετατράπηκαν σε ισόβια και τελικά αποφυλακίστηκε στις 16 Ιουλίου 1954.

Στις εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου 1951, παρότι φυλακισμένος, εκλέχθηκε βουλευτής Αθηνών με την ΕΔΑ. Ξεκίνησε απεργία πείνας, με αίτημα την αποφυλάκιση των δέκα εξόριστων εκλεγμένων βουλευτών της ΕΔΑ. Σταμάτησε την απεργία πείνας τη 12η ημέρα, με την απελευθέρωση κάποιων από αυτούς. Ακολούθησε η δίκη για “εσχάτη προδοσία” το 1958, ενώ στις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 1961 εξελέγη και πάλι βουλευτής Αθηνών με την ΕΔΑ, παρά το γεγονός ότι βρισκόταν στη φυλακή.

Με την εκδήλωση του στρατιωτικού πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου, ο Μανώλης Γλέζος συνελήφθη μαζί με άλλους πολιτικούς ηγέτες και ακολούθησαν φυλακίσεις σε Γουδή, Πικέρμι, Γενική Ασφάλεια, Γυάρο, Παρθένι Λέρου, Ωρωπό, από όπου αποφυλακίστηκε το 1971. Συνολικώς, 16 χρόνια της ζωής του τα πέρασε σε εξορίες και φυλακές.

Μεταπολιτευτικά δραστηριοποιήθηκε πολιτικά μέσα από τις τάξεις της ΕΔΑ και του ΠΑΣΟΚ -στα ψηφοδέλτια του οποίου εξελέγη, ως συνεργαζόμενος, βουλευτής και ευρωβουλευτής τη δεκαετία του ’80. Όμως, ποτέ δεν τα είχε καλά με θητείες και μονιμότητες, και στις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές του 1986 επέστρεψε στην αγαπημένη του Απείρανθο, όπου οι συγχωριανοί του τον εξέλεξαν κοινοτάρχη και εκείνος, από τη δική του πλευρά, εισήγαγε τον θεσμό της Άμεσης Δημοκρατίας. Στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2002 κατήλθε επικεφαλής του συνδυασμού “Ενεργοί Πολίτες” για τη διευρυμένη Νομαρχία Αθηνών-Πειραιώς, που υποστηρίχθηκε από το Συνασπισμό και εξελέγη νομαρχιακός σύμβουλος.

Επανήλθε στην κεντρική πολιτική σκηνή το 2012, όταν στις διπλές εκλογές της 6ης Μαΐου και της 17ης Ιουνίου εξελέγη βουλευτής Επικρατείας με τον ΣΥΡΙΖΑ. Με το ίδιο κόμμα εξελέγη ευρωβουλευτής στις ευρωεκλογές της 25ης Μαΐου 2014, κάνοντας ως κεντρικό θέμα της θητείας του τις γερμανικές οφειλές προς την Ελλάδα. Έγραψε, άλλωστε, και βιβλίο για το θέμα, υπό τον τίτλο, “Και ένα μάρκο να ήταν…” (Εκδόσεις Λιβάνη). Χαρακτηριστική, ωστόσο, της προσωπικότητάς του, η κίνησή του το καλοκαίρι του 2017 να δώσει εκείνος το στεφάνι στο Γερμανό πρεσβευτή Γενς Πλέτνερ, στο μνημείο εκτελεσθέντων κατοίκων του Διστόμου. Τελευταία εμπλοκή του με την ενεργό πολιτική, στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας της Λαϊκής Ενότητας, τον Σεπτέμβριο του 2015.

Ο Μανώλης Γλέζος δεν ήθελε να τον αποκαλούν “ήρωα”, για εκείνον ήρωας ήταν ο μικρότερος αδελφός του, Νίκος, που εκτελέσθηκε από τους Γερμανούς στην Καισαριανή το Μάιο του ’44, αφήνοντας πίσω του το εξής σημείωμα για τη μάνα τους: “Αγαπητή μητέρα σας φιλώ, χαιρετισμούς, σήμερα πάω για εκτέλεση. Πάω. Πέφτοντας για τον ελληνικό λαό”. Ήταν ένας καημός μέσα του ο πρόωρος χαμός του αγαπημένου του Νίκου, ένας καημός για τον οποίον σπάνια μιλούσε

Η τελευταία, ίσως, δημόσια παρουσία-παρέμβαση του Μανώλη Γλέζου ήταν στη δίκη της Χρυσής Αυγής, το 2018, όταν με τη συμπλήρωση πέντε χρόνων από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, πήγε και κάθισε στο πλευρό της μητέρας του, Μάγδας.