Το μοναστήρι Παναγιάς Αρχαγγελιώτισσας στην Ξάνθη
Το μοναστήρι της Παναγιάς της Αρχαγγελιώτισσας στην Ξάνθη έχει χαρακτηριστεί ως τόπος πανθρακικού προσκυνήματος κατά τη διάρκεια του Δεκαπενταύγουστου, καθώς πιστοί από κάθε γωνιά της Ελλάδας καταφθάνουν στον ιστορικό αυτό τόπο για να προσευχηθούν μέσα σε κλίμα κατάνυξης και περισυλλογής. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Μονή φιλοξενείται και η θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς, με τους προσκυνητές να ζητούν την βοήθειά της σε κάθε δυσκολία που αντιμετωπίζουν.
Το μοναστήρι βρίσκεται ανατολικά της πόλης της Ξάνθης, σε ένα σημείο που προσφέρει μία ξεχωριστή θέα με φόντο τον κάμπο της περιοχής. Αναφορικά με την ιστορία του, υπάρχουν έγγραφες αναφορές σύμφωνα με τις οποίες υπήρχε στην περιοχή τουλάχιστον από το 1559 μ.Χ. και μάλιστα με το ίδιο όνομα. Αναφερόταν, ωστόσο, και ως Παναγία Χαλκαλιώτισσα. Σύμφωνα με την παράδοση, το όνομα Παναγία Αρχαγγελιώτισσα προέκυψε από τη θαυματουργή εικόνα του 16ου αιώνα που φέρει την επιγραφή Αρχαγγελιώτισσα.
Πριν από το τωρινό μοναστηριακό συγκρότημα προϋπήρχε άλλο μοναστήρι, το οποίο καταστράφηκε ολοσχερώς από δύο σεισμούς, το 1829, οι οποίοι προκάλεσαν πολλά προβλήματα στην ευρύτερη περιοχή της Ξάνθης.
Με πρωτοβουλία του τότε Μητροπολίτη Ξάνθης Ευγενίου το μοναστήρι χτίστηκε ξανά, ενώ σπουδαία ήταν και η συνδρομή των κατοίκων της περιοχής, οι οποίοι από το υστέρημά τους βοήθησαν οικονομικά στην ανοικοδόμησή του.
Τα χρόνια που ακολούθησαν ήταν δύσκολα, ωστόσο το μοναστήρι επιτέλεσε ένα σπουδαίο πνευματικό έργο, ενώ βοήθησε προκειμένου να συνεχίσουν τη λειτουργία τους τα σχολεία της περιοχής.
Κατά τις αρχές του 20ου αιώνα, Βούλγαροι αφαίρεσαν από το ιστορικό αυτό μοναστήρι κειμήλια ανεκτίμητης αξίας, τα οποία μάλιστα τα μετέφεραν στην Σόφια.
Οι προσκυνητές του μοναστηριού έχουν τη δυνατότητα να περιηγηθούν και στο εκκλησιαστικό μουσείο, το οποίο φιλοξενείται στις εγκαταστάσεις του και περιλαμβάνει εκθέματα τα οποία χρονολογούνται από τη Βυζαντινή περίοδο και φθάνουν μέχρι και τον 20ο αιώνα.
