Το μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού Βωσάκου στην Κρήτη
Λίγα χιλιόμετρα από το παραδοσιακό χωριό Δοξαρό, στον Μυλοπόταμο της Κρήτης, και διανύοντας μία από τις πιο όμορφες διαδρομές του νησιού, συναντά κανείς το μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού Βωσάκου, το οποίο είναι χτισμένο σε ένα μικρό οροπέδιο κάτω από τα Ταλαία Όρη.
Σύμφωνα με την παράδοση, η ονομασία Βώσακο έχει προέλθει από τις λέξεις βώος και σάκος που σημαίνει μάνδρα βοδιών. Κατά τα πρώτα χρόνια ίδρυσης του μοναστηριού, φέρεται στην περιοχή να εκτρέφονταν μεγάλος πληθυσμός βοδιών. Ο πρώτος ναός στο σημείο όπου ιδρύθηκε μετέπειτα το μοναστήρι, φέρεται να χτίστηκε το 1195 ωστόσο στις μέρες μας δεν υπάρχει.
Αναφορικά με την ίδρυση του μοναστηριού υπάρχουν τοιχογραφίες του 14ου και του 15ου αιώνα, ενώ η μονή αναφέρεται σε έγγραφο του 1629 κατά τα χρόνια της ύστερης Ενετοκρατίας.
Αρχιτεκτονικά το μοναστήρι υψώνεται σε τρία επίπεδα, με το Καθολικό, χτισμένο το 1885, να βρίσκεται στη μέση του μοναστηριακού συγκροτήματος.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το βόρειο τμήμα του μοναστηριού χρονολογείται από τα τέλη του 17ου αιώνα. Οι επισκέπτες του έχουν την δυνατότητα να θαυμάσουν και την κρήνη του 1673, όπως και τον μεγαλοπρεπή πυλώνα του 1669.
Αξίζει να τονίσουμε τον σπουδαίο ρόλο του μοναστηριού κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, αφού στις εγκαταστάσεις του έβρισκαν καταφύγιο επαναστάτες που αγωνίζονταν για την ελευθερία. Μάλιστα, το 1821 οι Τούρκοι σφαγίασαν 18 μοναχούς και οι μόνοι επιζήσαντες ήταν ο μοναχός Μελχισεδέκ και ο μοναχός Άνθιμος.
Μπορεί η Μονή να καταστράφηκε και να λεηλατήθηκε από τους Τούρκους, ωστόσο υπήρξαν εργασίες-από τους μοναχούς που επέζησαν- για την αποκατάσταση των φθορών. Το 1935 η Μονή κρίθηκε διατηρητέα, ενώ το 1955 ερημώθηκε. Το 1998 ξεκίνησαν οι εργασίες ανοικοδόμησης του μοναστηριού και στις μέρες μας λειτουργεί κανονικά.
Οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να δουν από κοντά στον χώρο έκθεσης του μοναστηριού κειμήλια και εικόνες από τον 18ο και τον 19ο αιώνα, ενώ δέος προκαλεί και ο χρυσοκέντητος επιτάφιος από το 1761.
Κατά τον εορτασμό της Μονής, στον ιερό αυτό τόπο προσέρχονται για να προσκυνήσουν εκατοντάδες πιστοί, εκ των οποίων οι περισσότεροι περπατούν ένα μονοπάτι που ξεκινά από την περιοχή Καλό Χωράφι. Διανύουν με τα πόδια μία απόσταση τριών ωρών, περνώντας μέσα από μία καταπράσινη περιοχή.
