Η Ι.Μ. Παναγιάς Εξακουστής στην Ιεράπετρα Κρήτης
Με φόντο το απέραντο πράσινο και περιτριγυρισμένη από ένα τοπίο απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς, η Ιερά Μονή της Παναγιάς Εξακουστής είναι γνωστή σε όλη την Κρήτη, αφενός για την ιστορία της, και αφετέρου για την πλούσια δράση και το έργο των μοναχών της.
Η πορεία του μοναστηριού στο πέρασμα των χρόνων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Όσιο Ανανία εκ Μαλλών, ο οποίος αρχικά ως Ηγούμενος ήταν αυτός ο οποίος έδωσε ζωή στον ιερό αυτόν τόπο. Μετά τον θάνατό του ανακηρύχθηκε Όσιος, ενώ ο τάφος του βρίσκεται σε χώρο του μοναστηριού.
Το 1877 στα ερείπια του μοναστηριού της Εξακουστής και μέσα σε ένα σπήλαιο βρήκε, σύμφωνα με την παράδοση, την εικόνα της Παναγίας και αποφάσισε να χτίσει ξανά τη Μονή. Εκείνη την περίοδο καταφθάνουν και οι πρώτοι μοναχοί.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Μονή με νόμο της κρητικής πολιτείας κρίνεται το 1900 διαλυτέα, ωστόσο λειτουργεί ξανά τρία χρόνια αργότερα.
Η φήμη του μοναστηριού με αφορμή τις δράσεις και το έργο του Οσίου Ανανία εκ Μαλλών επεκτάθηκε γρήγορα, με χιλιάδες πιστούς απ’ όλη την Κρήτη να επισκέπτονται το μοναστήρι για να πάρουν την ευλογία του, ενώ όπως λέγεται τα θαύματά του ήταν δεκάδες. Ο Όσιος Ανανίας εκοιμήθη στις 22 Απριλίου του 1907, την ώρα της τελετής της Αναστάσεως.
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, το μοναστήρι καταστράφηκε και ερημώθηκε. Έτη – ορόσημο στην ιστορία του, ήταν το 1963 όταν ο ηγούμενος Ιωαννίκιος έχτισε 14 νέα κελιά και αναβάθμισε τις υποδομές του, και το 1976, έτος που το μοναστήρι άρχισε να φιλοξενεί γυναικεία αδελφότητα.
Το σπήλαιο μέσα στο οποίο ο Όσιος Ανανίας βρήκε αρχικά την εικόνα της Παναγίας έχει μετατραπεί σε παρεκκλήσι και είναι αφιερωμένο στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Το Καθολικό του μοναστηριού είναι αφιερωμένο στο Γενέθλιο της Θεοτόκου και εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.
Εντός του ναού έχουν διασωθεί και δύο παλαιές εικόνες – συγκεκριμένα μία της Παναγιάς της Βρεφοκρατούσας και μία του Τιμίου Προδρόμου. Εντύπωση προκαλεί και το τέμπλο του ναού, έργο που έχει επηρεαστεί από την τοπική τεχνοτροπία.
Εντός του μοναστηριού λειτουργεί εργαστήρι υφαντουργίας, ενώ υπάρχει και αίθουσα με αναμνηστικά.
