Ο Ναός του Αγίου Ιωάννη του Ριγολόγου στο Λιλιανό Ηρακλείου Κρήτης

Ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά μνημεία του Δήμου Μινώα Πεδιάδας, έχει χαρακτηριστεί και όχι άδικα ο κοιμητηριακός ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου ή “Ριγολόγου”, η ανέγερση του οποίου τοποθετείται χρονικά στον 12ο-13ο αιώνα.

Σύμφωνα με ιστορικούς και αρχαιολόγους, ο ναός χτίστηκε στα πρότυπα των παλαιών βασιλικών, μία τεχνοτροπία η οποία εγκαταλείφθηκε σταδιακά στο πέρασμα των χρόνων. Είναι μία τρίκλιτη βασιλική της Β’ Βυζαντινής περιόδου, με το μεσαίο κλίτος να έχει μεγαλύτερο ύψος.

Σύμφωνα με την παράδοση, οι εργάτες που έχτισαν την ιστορική αυτή εκκλησία χρησιμοποίησαν αντί για νερό, γάλα, το οποίο τους το έδωσαν οι βοσκοί της περιοχής, προκειμένου να αντέξει στον χρόνο. Γι’ αυτόν τον λόγο ο ναός ονομάστηκε γαλατόκτιστος.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο εσωτερικό του ναού δε σώζονται τοιχογραφίες και κατά το πρόσφατο παρελθόν η ιστορική αυτή εκκλησία είχε βρεθεί στο στόχαστρο διαρρηκτών, οι οποίοι έκλεψαν παλαιές εικόνες. Εξωτερικά του ναού έχουν διασωθεί ρωμαϊκές επιγραφές από τις πλέον καλοσυντηρημένες στην Κρήτη.

Η ανθεκτικότητα του κτίσματος είχε σαν αποτέλεσμα κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, οι κατακτητές να χρησιμοποιήσουν τον ναό ως αποθήκη, αλλά και σαν μηχανουργείο, για να επισκευάζουν τα οχήματά τους. Στις μέρες μας, μάλιστα, σώζονται γερμανικές επιγραφές.

Σύμφωνα πάλι με την παράδοση, τα παλαιότερα χρόνια από τους τοίχους της εκκλησίας έβγαινε κατά θαυματουργό τρόπο ένα λευκό υλικό το οποίο έμοιαζε με βαμβάκι. Στη συνέχεια, το έπαιρναν οι κάτοικοι στο σπίτι τους και το έπιναν, αφού πρώτα το είχαν ρίξει μέσα σε ένα ποτήρι με νερό. Σύμφωνα με τους παλαιότερους, αυτό το υλικό έβγαινε από τους τοίχους του ναού μόνο την ημέρα εορτής της Αποτομής του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.