Ι.Μ. Παναγιάς Θυμιανής: Η Αγία Λαύρα της Κρήτης
Το μοναστήρι της Παναγιάς της Θυμιανής είναι κτισμένο σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από το χωριό Κομητάδες της ιστορικής περιοχής των Σφακίων. Δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες αναφορικά με τον χρόνο ίδρυσης της Μονής, ωστόσο ιστορικοί και αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι στο σημείο υπήρχε μονόχωρος ναός από τα χρόνια της Βενετοκρατίας και συγκεκριμένα από τον 15ο αιώνα.
Οι αρχικές εγκαταστάσεις του μοναστηριού λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν από τους Τούρκους κατά την διάρκεια της επανάστασης του Δασκαλογιάννη προς του τέλος του 18ου αιώνα (1770). Λίγα χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα προς του τέλος του αιώνα χτίστηκε από την αρχή δίκλιτος ναός, αφιερωμένος στην Αγία Τριάδα και στη Γέννηση της Παναγίας.
Κατά τα πρώτα χρόνια του 19ου αιώνα το μοναστήρι αποκτά φήμη σε όλη την Κρήτη και, μάλιστα, ιδρύεται και σχολείο μέσα στις μοναστηριακές εγκαταστάσεις, αποκτώντας και έναν σπουδαίο ρόλο στην πνευματική καθοδήγηση των κατοίκων της περιοχής.
Ημερομηνία – “σταθμός” στην ιστορία της Μονής είναι η 21 Μαΐου 1821, όταν πρόκριτοι και καπεταναίοι της ανυπότακτης επαρχίας των Σφακίων συγκεντρώνονται εκεί και αποφασίζουν να πάρουν μέρος στην Επανάσταση για την ελευθερία της πατρίδας. Η κίνηση αυτή και το θάρρος που επέδειξαν οι επαναστάτες είχε σαν αποτέλεσμα οι Τούρκοι να καταστρέψουν με μένος το ιστορικό μοναστήρι και αυτό κατ’ επέκταση να ερημωθεί.
Στις μέρες μας έχει σωθεί μόνο το δίκλιτο καθολικό, μέρος του οποίου ταυτίζεται με τον αρχικό ναό από τα χρόνια της Βενετοκρατίας. Οι κάτοικοι των Σφακίων, αλλά και πολλοί επισκέπτες, βρίσκονται στην εκκλησία για να προσευχηθούν και για να διατηρήσουν τον χώρο ζωντανό.
Η Μονή Παναγιάς Θυμιανής είναι γνωστή σε όλο το νησί και ως η ‘’Αγία Λαύρα’’ της Κρήτης, με αφορμή την εξόρμηση που πραγματοποίησαν το 1821 οι οπλαρχηγοί για να πάρουν μέρος στην Επανάσταση.
Οι προσπάθειες της Εκκλησίας της Κρήτης και της τοπικής Μητρόπολης για να αναβιώσει το μοναστήρι είναι συνεχείς, ενώ παραμένει ως ένα μετόχι της Μονής Πρέβελης. Κάθε χρόνο, μάλιστα, πραγματοποιούνται επετειακές εκδηλώσεις στον χώρο του μοναστηριού για την Επανάσταση του 1821.
