Μονή Βλατάδων: Το μοναδικό σε λειτουργία βυζαντινό μοναστήρι της Θεσσαλονίκης

Η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή των Βλατάδων βρίσκεται στην Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκης και είναι αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Το σημείο όπου είναι κτισμένη προσφέρει στους επισκέπτες μία πανοραμική και εντυπωσιακή θέα, αφού μπορεί κάποιος να θαυμάσει ολόκληρη την Θεσσαλονίκη, ακόμα και τον Όλυμπο.

Το μοναστήρι ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, ενώ είναι το μοναδικό στη Θεσσαλονίκη από τα χρόνια της Βυζαντινής Περιόδου, που λειτουργεί έως και σήμερα. Πήρε το όνομά του τον 14ο αιώνα από τους αδερφούς Δωρόθεο και Μάρκο Βλατή.

Αξίζει να σημειωθεί ότι από την αρχική βυζαντινή Μονή έχει σωθεί μόνο το καθολικό, το οποίο ωστόσο ανήκει σε μία σπάνια παραλλαγή του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού, όπου ο τρούλος δε στηρίζεται σε κίονες. Τα υπόλοιπα κτίσματα είναι σύγχρονης αρχιτεκτονικής, από το 1968. Οι τοιχογραφίες είναι άκρως εντυπωσιακές και χρονολογούνται κατά τον 14ο αιώνα. Δέος και συγκίνηση προκαλεί και η απεικόνιση του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ο οποίος εκοιμήθη το 1359.

Κατά το 1387 – πρώτη περίοδο κατάληψης της περιοχής από τους Τούρκους- η Μονή μετατράπηκε σε τζαμί, ενώ μέχρι και σήμερα έχουν διασωθεί κτίσματα οθωμανικής τεχνοτροπίας. Το 1430, κατά τη δεύτερη περίοδο παρουσίας των Τούρκων στην Θεσσαλονίκη, το ιστορικό μοναστήρι λειτούργησε ξανά.

Ο κάθε επισκέπτης της Μονής μπορεί να περιηγηθεί στους χώρους και να θαυμάσει θρησκευτικά κειμήλια, ιστορικά χειρόγραφα και βυζαντινά εικονίσματα ανεκτίμητης αξίας. Μπορεί το 1870 μία πυρκαγιά να προκάλεσε σοβαρές ζημιές, κυρίως στην χώρο της βιβλιοθήκης, ωστόσο αυτές αποκαταστάθηκαν με έξοδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.