Άγιος Μηνάς: Ο πολιούχος Άγιος του Ηρακλείου Κρήτης
Η 11η Νοεμβρίου είναι μία ιδιαίτερη ημέρα για την Κρήτη και ειδικότερα για το Ηράκλειο, καθώς εορτάζεται ο Πολιούχος Άγιος της πόλης, ο Άγιος Μηνάς. Εξαιτίας του καθολικού lockdown που έχει επιβληθεί από τις αρχές πανελλαδικά, η εφετινή πανηγυρική Θεία Λειτουργία τελέσθηκε χωρίς συμμετοχή πιστών, παρά μόνο με την παρουσία Ιερέων και Ιεροψαλτών. Κάτι παρόμοιο συνέβη και στον πανηγυρικό Εσπερινό της 10ης Νοεμβρίου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν πραγματοποιήθηκε η καθιερωμένη λιτάνευση του Ιερού Λειψάνου και της Αγίας Εικόνας στους κεντρικούς δρόμους της πόλης.
Ο θαυματουργός Άγιος Μηνάς
Ο Άγιος Μηνάς καθιερώθηκε ως προστάτης του Ηρακλείου την περίοδο της τουρκοκρατίας.
Το Πάσχα, μάλιστα, του 1826 εκατοντάδες μουσουλμάνοι επιχείρησαν να σφαγιάσουν πιστούς που βρίσκονταν στον Ναό του Αγίου Μηνά για τη λειτουργία της Αναστάσεως.
Την τελευταία στιγμή ένας έφιππος που έμοιαζε με τον Τούρκο αξιωματικό Αγιάν Αγά λειτούργησε κατευναστικά και καθησύχασε τους Τούρκους, με αποτέλεσμα την τελευταία στιγμή να αποφευχθεί η σφαγή των Χριστιανών. Οι πιστοί θεώρησαν ότι αυτός που εμφανίστηκε δεν ήταν ο Τούρκος καβαλάρης Αγιάν Αγά, αλλά ο Άγιος Μηνάς.
Ανάμεσα στα θαύματα που αναφέρονται για τον Άγιο Μηνά, συμπεριλαμβάνεται και αυτό της 23ης Μαΐου 1941, όταν κατά την διάρκεια των βομβαρδισμών μία βόμβα έπεσε μπροστά στον Ναό αλλά δεν εξερράγη ποτέ. Οι πιστοί μιλούν μέχρι και σήμερα για ένα ακόμα θαύμα του πολιούχου του Ηρακλείου.
Ο Παλαιός ή Μικρός Ναός του Αγίου Μηνά
Ο παλαιός ή μικρός Ναός του Αγίου Μηνά βρίσκεται βορειοδυτικά του μεγάλου Ναού. Κτίστηκε κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας, αφιερωμένος στον Άγιο Μηνά και στα Εισόδια της Θεοτόκου. Υπήρξε μία μακρά περίοδος κατά την οποία ο Ναός εγκαταλείφθηκε και ερημώθηκε, ωστόσο ο Μητροπολίτης Κρήτης Γεράσιμος Λετίτζης κατόρθωσε να πάρει άδεια από τις τουρκικές αρχές για την ανακατασκευή του, με τα εγκαίνια να τελούνται στις 10 Νοεμβρίου 1735. Τον Ιούλιο του 1821 οι τουρκικές αρχές διακόπτουν τη Θεία Λειτουργία και σφαγιάζουν τους πιστούς οι οποίοι αγιοποιήθηκαν ως Νεομάρτυρες.
Στο εσωτερικό του ο Ναός φέρει δύο ξυλόγλυπτα επίχρυσα τέμπλα ξεχωριστής τέχνης καθώς και σημαντικές εικόνες γνωστών ζωγράφων.
Ο Μεγάλος Ναός του Αγίου Μηνά
Ένας από τους επιβλητικότερους ναούς στην Ελλάδας είναι αυτός του Αγίου Μηνά στο κέντρο του Ηρακλείου. Θεμελιώθηκε στις 25 Μαρτίου του 1862 και η θέση στην οποία χτίστηκε, στο κέντρο της πόλης, μόνο τυχαία δεν είναι. Σύμφωνα με την παράδοση, αυτή υποδείχθηκε από καλόγερο στον οποίο παρουσιάστηκε ο ίδιος ο Άγιος Μηνάς. Αρχιτέκτονας του Ναού ήταν ο Αθανάσιος Μούσης.
Κατά την διάρκεια της επανάστασης του 1866 οι εργασίες σταμάτησαν, ωστόσο αυτές ξεκίνησαν πάλι το 1883, με τους Ηρακλειώτες να συμμετέχουν με ενθουσιασμό στο χτίσιμο του Ναού, ως δείγμα ευγνωμοσύνης στην προστασία που προσέφερε ο Άγιος Μηνάς στην πόλη τους.
Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στον τύπο της εποχής, από το λιμάνι της πόλης στήθηκε μία μεγάλη ανθρώπινη αλυσίδα για να μεταφερθούν τα οικοδομικά υλικά για το χτίσιμο του Ναού. Με ύμνους οι Ηρακλειώτες συμμετείχαν με θέρμη και αγάπη για τον Άγιο Μηνά.
Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1895, κάτι το οποίο επιβεβαιώνεται μέσα από χειρόγραφα βιβλία της εποχής. Στις αρχές του 20ου αιώνα ο αρχιτέκτονας Ορλάνδος σχεδίασε και ο Σκαρής φιλοτέχνησε το τέμπλο και τον επισκοπικό θρόνο από λευκό μάρμαρο και πράσινο της Τήνου.
Η Αγιογράφηση του Ναού έγινε από τον μαθητή του Φώτη Κόντογλου, τον Στέλιο Καρτάκη, κατά τα πρότυπα της βυζαντινής παράδοσης.
