Ανησυχητικά στοιχεία για τις αυτοκτονίες σε Ελλάδα και Αυστραλία

Ανησυχητικά στοιχεία για την πορεία των αυτοκτονιών, έρχονται στη δημοσιότητα με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας. H συγκεκριμένη παγκόσμια ημέρα (10 Σεπτεμβρίου) έχει καθιερωθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τη Διεθνή Ένωση για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας και τη διεθνή επιστημονική κοινότητα, προκειμένου να ενεργοποιηθεί η κοινή γνώμη με στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του πληθυσμού στα πεδία της πρόληψης της αυτοκτονίας και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών.

Σταθερή αυξητική τάση των αυτοκτονιών στην Ελλάδα

Σύμφωνα με την “Κλίμακα”, που είναι ένας κοινωνικός φορέας, μη κερδοσκοπικός – μη κυβερνητικός οργανισμός, στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια οι αυτοκτονίες παρουσιάζουν αυξητική τάση. Το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, το οποίο λειτουργεί υπό την “Κλίμακα”, ανέλυσε τα τελευταία επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, σχετικά με τις αιτίες θανάτου στην Ελλάδα, και διαπίστωσε αύξηση της τάξεως του 8,5% για το έτος 2017. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των αυτοκτονιών για το 2017 ανήλθε στους 523 θανάτους, ενώ το προηγούμενο έτος είχαν καταγραφεί 484. Κατά τα έτη 2010 – 2017 καταγράφηκαν τουλάχιστον 4.000 αυτοκτονίες.

– Η πλειοψηφία των αυτοχείρων για το έτος 2017 ήταν άνδρες σε ποσοστό 80%. Πιο συγκεκριμένα ο δείκτης θνησιμότητας λόγω αυτοκτονίας για τους άντρες ήταν 8,04 ανά 100.000 και 1,85 ανά 100.000 για τις γυναίκες.
– Η περιφέρεια με τον υψηλότερο δείκτη θνησιμότητας λόγω αυτοκτονίας για το έτος 2017 ήταν εκείνη των Ιονίων Νήσων και ακολουθούν η Ήπειρος και η Κρήτη.
– Η πιο συχνή μέθοδος αυτοκτονίας σε επίπεδο πληθυσμού, ήταν ο απαγχονισμός και ακολούθησαν η πτώση από ύψος και ο αυτοπυροβολισμός.
– Ο απαγχονισμός αποτέλεσε την συχνότερη μέθοδο αυτοκτονίας τόσο για τους άντρες όσο και για τις γυναίκες, ωστόσο για τις γυναίκες η πτώση από ύψος αποτέλεσε εξίσου την συχνότερη μέθοδο.
– Το 64% του συνόλου των αυτοκτονιών έλαβαν χώρα εντός οικίας ενώ τουλάχιστον το 14% έλαβαν χώρα σε εξωτερικούς, δημόσιους χώρους, σχολεία, ιδρύματα κλπ.
– Η πλειοψηφία των αυτοχείρων ήταν έγγαμοι/-ες.
– Στους άνδρες, η ηλικιακή ομάδα με τις περισσότερες αυτοκτονίες ήταν εκείνη των υπερηλίκων (άτομα άνω των 80 ετών) και ακολουθούν οι άνδρες παραγωγικής ηλικίας (45 – 49 ετών και 55 – 59 ετών).
– Αντίστοιχα, στις γυναίκες οι υψηλότεροι δείκτες θνησιμότητας που καταγράφηκαν για το 2017 αφορούσαν τις ηλικίες των 80 και 60 ετών και ακολουθούν οι παραγωγικές ηλικίες από 40 έως 44 ετών.
– Ο μήνας με τις περισσότερες αυτοκτονίες για το έτος 2017 ήταν ο Ιούλιος. Η πλειοψηφία των αυτοχείρων (41%) άνηκε στον οικονομικά ανενεργό πληθυσμό (συνταξιούχοι, οικιακά, άνεργοι, μαθητές – σπουδαστές κ.λπ).
– Ο υψηλότερος δείκτης αυτοκτονιών για τους άντρες εμφανίζεται στην περιφέρεια των Ιόνιων Νήσων, ενώ των γυναικών στην Θεσσαλία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, κατά τα έτη 2018, 2019 και μέχρι τις 31 Αυγούστου του 2020, ο αριθμός των αυτοκτονιών παρουσιάζει μία σταθερή αυξητική τάση. Κατά την επίμαχη περίοδο, η πλειοψηφία των αυτοχείρων ήταν άντρες, ενώ οι άνθρωποι ηλικίας 80 και άνω και ηλικίας από 50 έως 59 ετών σημειώνουν τις περισσότερες αυτοκτονίες σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες. Οι περιφέρειες με το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από αυτοκτονία είναι η Κρήτη, η Θεσσαλία και η Αττική. Η πιο συχνή μέθοδος αυτοκτονίας, κατά την τελευταία τριετία, είναι ο απαγχονισμός και ακολουθεί η πτώση από ύψος, ενώ η χρονική περίοδος κατά την οποία σημειώθηκαν τα υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών είναι κατά τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες (Μάρτιος έως Αύγουστος).

Η “Κλίμακα” σημειώνει ότι τα παραπάνω δεδομένα δεν αποτυπώνουν πλήρως την πραγματικότητα, καθώς υπάρχει υποκαταγραφή των αυτοκτονιών. Εκτιμάται ότι στην πραγματικότητα οι αυτοκτονίες είναι πολύ περισσότερες αυτών που καταγράφονται, ενώ δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία για τις μη θανατηφόρες απόπειρες, οι οποίες εκτιμάται ότι είναι σχεδόν 25 φορές περισσότερες των καταγεγραμμένων αυτοκτονιών.

Covid-19 και αυτοκτονία

Ένας σημαντικός παράγοντας, που ενδέχεται να διαφοροποιήσει τα δεδομένα σχετικά με τις αυτοκτονίες, είναι η εξάπλωση κατά τη φετινή χρονιά της πανδημίας του κορωνοϊού. Ωστόσο, από τα μέχρι στιγμής στοιχεία δεν παρατηρείται σημαντική διαφοροποίηση.

“Ο απόηχος της πανδημίας και οι συνέπειες της αποτελούν μία διαδικασία η οποία μπορεί να διαρκέσει για αρκετά χρόνια ακόμη και ο αντίκτυπός της στην ψυχική υγεία και το πεδίο της αυτοκτονίας και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών παραμένει ακόμη άγνωστος”, σημειώνει η “Κλίμακα”. “Η επιστημονική γνώση που διαθέτουμε έως τώρα από την εμπειρία προηγούμενων πανδημιών (π.χ. Ισπανική Γρίπη – 1918, Ιός Sars – 2003)”, επισημαίνει η οργάνωση, “αναδεικνύει τη σχέση ανάμεσα του ψυχοπιεστικού αυτού παράγοντα με αύξηση των αισθημάτων φόβου, αδυναμίας, αβοηθησίας και αβεβαιότητας για το μέλλον με την επιβάρυνση του ψυχικού φορτίου των ήδη ευάλωτων ατόμων και την κινητοποίηση ακραίων ψυχοπαθολογικών εκδηλώσεων στον γενικό πληθυσμό. Επιπρόσθετα, κατά την διάρκεια της πανδημίας του κορωνοιού εφαρμόστηκαν στρατηγικές προστασίας της δημόσιας υγείας που δεν είχαν εφαρμοστεί ξανά στον σύγχρονο κόσμο (π.χ. καραντίνα, κοινωνική αποστασιοποίηση) γεγονός που κίνησε το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας σχετικά με τις επιπτώσεις που θα έχουν αυτές στην αύξηση των αυτοκτονιών”.

Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών της “Κλίμακας”, αντίθετα με αυτό που ενδεχομένως θα περίμενε κανείς, δεν παρατηρείται κάποια ιδιαίτερη διαφοροποίηση τις καταγεγραμμένες αυτοκτονίες σε σχέση με τα στοιχεία για το ίδιο διάστημα τα τελευταία χρόνια. “Η αυτοκτονία είναι ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα με πολλαπλές αιτίες”, υπογραμμίζει η “Κλίμακα” και επισημαίνει: “Για αυτόν τον λόγο κρίνεται αναγκαία η αποφυγή οποιασδήποτε συσχέτισης της αυτοκτονίας αποκλειστικά με την πανδημία”. Οποιαδήποτε αναφορά σε άμεση σύνδεση της πανδημίας με την αυτοκτονία θα μπορούσε να θεωρηθεί εσφαλμένη και να απλοποιήσει υπερβολικά ένα τέτοιο πολυδιάστατο ζήτημα. Επιπρόσθετα, στρατηγικές προστασίας της δημόσιας υγείας¨, όπως η κοινωνική απόσταση και η καραντίνα, παρόλο που μπορεί να θεωρηθούν επιβαρυντικοί παράγοντες εμφάνισης ψυχοπαθολογικών εκδηλώσεων, εντούτοις δεν αποτελούν παραμέτρους που αποκλειστικά μπορούν να ευθύνονται για την αυτοκτονία. Ωστόσο, παρατηρείται η μείωση της διαθεσιμότητας επαγγελματιών ψυχικής υγείας για τα άτομα με προϋπάρχοντα προβλήματα ψυχικής υγείας, ως αποτέλεσμα της εφαρμογής των διαφόρων μέτρων περιορισμού, γεγονός που αποτελεί μία επιβαρυντική συνθήκη για την ουσιαστική και αποτελεσματική πρόσβασή τους στις υπηρεσίες υγείας. Σ’ αυτήν τη βάση, λοιπόν, επιβάλλεται η ανάληψη ευθυνών από τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχιση της παροχής υπηρεσιών”.

“Γνωρίζουμε πως ο φόβος, η οικονομική ανασφάλεια, η αβεβαιότητα, μπορούν να κινητοποιήσουν αύξηση των συναισθηματικών διαταραχών”, σημειώνει καταληκτικά η οργάνωση, προσθέτοντας ότι “σ’ αυτήν τη βάση, απαιτείται η κατάρτιση ενός στρατηγικού σχεδίου δράσης για την προστασία των πιο ευάλωτων στους άξονες όχι μόνο της πολιτικής της υγείας, αλλά και της κοινωνικής πολιτικής, της οικονομικής της εργασιακής”.

Πάνω από 3.000 οι αυτοκτονίες στην Αυστραλία

Την ίδια στιγμή, προβληματισμό προκαλούν τα ευρήματα έρευνας που δημοσίευσε ο Οργανισμός για την πρόληψη των αυτοκτονιών στην Αυστραλία, Suicide Prevention Australia. Το 2018, οι θάνατοι λόγω αυτοκτονίας ήταν 3.046, εκ των οποίων το 75% (2.320) αφορούσε άνδρες. Επιπλέον, αναφέρεται ότι κάθε χρόνο, περίπου 100.000 Αυστραλοί επιχειρούν αυτοκτονία και εκτιμάται ότι περισσότεροι από 500.000 Αυστραλοί έχουν επιχειρήσει αυτοκτονία κάποια στιγμή στη ζωή τους. Σημειωτέον ότι για τους Αβορίγινες και τους κατοίκους των νησιών Torres Strait το ποσοστό αυτοκτονίας είναι περίπου διπλάσιο σε σχέση με των υπολοίπων κατοίκων της Αυστραλίας.

Επιπλέον, βάσει της έρευνας που διενήργησε ο Οργανισμός για την πρόληψη των αυτοκτονιών, εκτιμάται ότι η πανδημία του κορωνοϊού και οι επιπτώσεις της στην οικονομία μπορούν να έχουν σοβαρές συνέπειες στα ποσοστά της αυτοκτονίας. Ο Διευθύνων Σύμβουλος του Οργανισμού κ. Nieves Murray, σημειώνοντας ότι οι διεθνείς έρευνες δείχνουν πως όσο οι οικονομίες συρρικνώνονται, τόσο τα ποσοστά αυτοκτονιών αυξάνονται, υπενθύμισε ότι “η Αυστραλία μόλις εισήλθε στη χειρότερη ύφεση σε σχεδόν έναν αιώνα”. Εξέφρασε δε την ανησυχία ότι όσο περισσότερο διαρκεί η πανδημία και οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος για ένα τρίτο κύμα θανάτων από αυτοκτονίες, που δεν έχουν καταγραφεί στα επίσημα στοιχεία σχετικά με τον κορωνοϊό.