Θέλω «το κεφάλι του στο πιάτο»! Ναι… αλλά ο Ιωάννης γέλασε τελευταίος και καλύτερος…
Κάποτε ο Κύριος είπε για τον Ιωάννη τον Προφήτη, Πρόδρομο και Βαπτιστή ότι «μείζων εν γεννητοίς γυναικών Ιωάννου ουδείς εστιν» (Λουκ. 7:28α· πρβλ. Ματθ. 11:11α). Το είπε όταν οι μαθητές του Ιωάννη πήγαν και τον βρήκαν, για να τον ρωτήσουν – σύμφωνα με την εντολή του Ιωάννη – εάν είναι «ο ερχόμενος», ο «μπαρούχ χαμπά» (ευλογημένος ερχόμενος) των Εσχάτων. Στα ευαγγέλια το περιστατικό αυτό τοποθετείται αφηγηματικά πριν από το περιστατικό του αποκεφαλισμού του Ιωάννη, αλλά έχω την ερμηνευτική υποψία ότι η αφηγηματική ακολουθία δεν αντιστοιχεί κατ’ ανάγκη στην ιστορική και ότι ο Κύριος θα μπορούσε, κάλλιστα, να έχει κάνει την ανωτέρω δήλωση όχι πριν από τον αποκεφαλισμό του Ιωάννη, αλλά τη στιγμή ακριβώς που η Ηρωδιάδα παραλάμβανε «το κεφάλι του στο πιάτο». Με άλλα λόγια, ο Κύριος συμμετείχε από μακριά και ήταν παρών στο αποτρόπαιο τέλος του Ιωάννη, και όταν έλεγε τα όσα έλεγε απαντούσε άμεσα και απερίφραστα στο εύλογο ερώτημα όλων των Ισραηλιτών: Έτσι, λοιπόν, τέλειωσε ο Ιωάννης, ο άνθρωπος του Θεού; Έτσι επιβεβαίωσε ο Θεός το έργο του μεγάλου προφήτη;
Στο παρόν κείμενο δεν θα ασχοληθώ με την άκρως αινιγματική συνέχεια των λόγων του Κυρίου, όταν αίφνης λέγει ότι «ο… μικρότερος εν τη βασιλεία του Θεού μείζων αυτού [του μέγιστου Ιωάννη] εστιν» (Λουκ. 7:28β· Ματθ. 11:11β). Αντ’ αυτού, θα στραφώ σε μία λιγότερο χτυπητή, αν και όχι λιγότερο προκλητική, αινιγματική έκφραση: «επί πίνακι», «στο πιάτο», ζήτησε η κόρη της Ηρωδιάδας να της πάνε το κεφάλι του Ιωάννη. Γιατί όμως ζήτησε «το κεφάλι του στο πιάτο» (Μάρκ. 6:28· Ματθ. 14:11); Άραγε, δεν της έφτανε να ζητήσει να τον σκοτώσουν; Έπρεπε, δηλαδή, να ορίσει και τον τρόπο; Κι επιπλέον, γιατί απαίτησε αυτή τη συγκεκριμένη διεκπεραίωση της εκτέλεσης; Ίσως κάποιος να πει ότι ασχολούμαι με λεπτομέρειες και ψάχνω να βρω κάποιο θέμα εκεί που δεν υπάρχει κανένα, αλλά θα ήθελα να θυμίσω ότι, όπως πάντα, έτσι και εδώ η λεπτομέρεια είναι που κάνει τη διαφορά. Μάλιστα, εάν κάποιος δεν συλλάβει αυτό το «επί πίνακι» σε όλες του τις συνδηλώσεις, πολύ φοβάμαι ότι χάνει καίριες νοηματικές διαστάσεις αναφορικά με την ευαγγελική διήγηση του τέλους του Ιωάννη.
Εκών άκων ο Ιωάννης ενεπλάκη στην πολιτική δυναμική της εποχής του, τόσο την ειδική όσο και τη γενική. Η δεύτερη αναφερόταν στο φάσμα των εναλλακτικών του εθνικού αυτοπροσδιορισμού των Ισραηλιτών εν όψει της ελληνιστικής επιρροής και της ρωμαϊκής κυριαρχίας, ενώ η πρώτη στην αντιπαράθεση των εντόπιων θεσμικών παραγόντων εξουσίας. Στην πραγματικότητα, βέβαια, η μία δεν ήταν άσχετη από την άλλη. Πιο συγκεκριμένα, επειδή ο Ιωάννης και ο κύκλος των μαθητών του αποτελούσαν του Nαζαρηνούς (από το αραμαϊκό ναζρέν), δηλαδή τους «Θεματοφύλακες» των παραδόσεων της ιστορίας του Ισραήλ, γι’ αυτό και το σκάνδαλο της μοιχείας του ζεύγους Ηρώδη Αντίπα και Ηρωδιάδας δεν μπορούσε παρά να στηλιτευθεί δεόντως και, άρα, να οδηγήσει στη σύγκρουση του Ηρώδη με τον πρώην πεθερό του, τον Αρέτα Δ΄, και το βασίλειο των Ναβαταίων. Από την άλλη, ο Ιωάννης κάθε άλλο παρά έμοιαζε με ήσυχο και συμμαζεμένο νεανία και η φωνή του κάθε άλλο παρά ηχούσε γλυκιά και καταδεκτική. Το ζεύγος της συμφοράς είχε βρεθεί αντιμέτωπο μ’ έναν αληθινό μαχητή του Θεού, ο οποίος ήταν ζωσμένος την προβιά της καμήλας κι έτρωγε ακρίδες, τριγυρνώντας όλη μέρα μέσα στην ξεραΐλα της ερήμου κι εκτοξεύοντας μύδρους τους χαρακτηρισμούς του έναντι των Ηρωδιανών, των Σαδδουκαίων και των Φαρισαίων. Με άλλα λόγια, ήταν κάποιος που – είτε έτσι, είτε αλλιώς – έπρεπε να βγει από τη μέση…
Υπό το πρίσμα αυτό καταλαβαίνει κανείς γιατί «η… Ηρωδιάς ενείχεν αυτώ και ήθελεν αυτόν αποκτείναι, και ουκ ηδύνατο» (Μάρκ. 6:19), δηλαδή, για να το πούμε πιο απλά, γιατί «του το κρατούσε μανιάτικο και ήθελε να τον καθαρίσει, αλλά δεν μπορούσε»… Και γιατί δεν μπορούσε; Γιατί μέσα στη δεισιδαιμονία και τις φοβίες του ο Ηρώδης «συνετήρει αυτόν», κάτι που όχι απλά την εξαγρίωνε περισσότερο, αλλά μπορούσε δυνάμει να τινάξει στον αέρα όλη την πολιτική της ατζέντα. Επομένως, αυτό που κυρίως πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι η Ηρωδιάδα δεν ήθελε απλά τον θάνατο του Ιωάννη· ήθελε τον παραδειγματικό του θάνατο, τον θάνατό του ως θέαμα – θέαμα και αποθέωση της δυνάμεώς της! Ποιος ήταν αυτός ο άξεστος και αγροίκος προφήτης της ερημιάς και των κουρελήδων που τόλμησε να αμφισβητήσει, να εξευτελίσει, στην ουσία να κάνει ρόμπα, μία πριγκιπέσσα που κράταγε από γενιά που διεκδικούσε για λογαριασμό της την επαλήθευση της μεσσιανικής προσδοκίας; Ή, αλλιώς,… θα του δείξω εγώ πόσα απίδια πιάνει ο Θεός του και ποιος τελικά έχει τη θεϊκή εύνοια με το μέρος του! Κάπως έτσι τη φαντάζομαι να σκέφτεται και να αφρίζει από το κακό της…
«Και γενομένης ημέρας ευκαίρου ότε Ηρώδης τοις γενεσίοις αυτού δείπνον εποίησεν» (Μάρκ. 6:21), η Ηρωδιάδα έμελλε – επιτέλους – να ικανοποιήσει την όρεξή της. Βλέποντας τους καλεσμένους να γεύονται τα καλούδια που τους σερβίριζαν στις μεγάλες και πολυτελείς πιατέλες, να γλείφουν τα ζουμιά και τις σάλτσες από τα δάχτυλά τους και σαν άλλα ζώα να κατασπαράζουν τα ζωντανά – τα σουβλιστά, τα ψητά και τα βραστά – δεν άντεξε: Ποια πιατέλα θα κατευνάσει τη δική μου πείνα; Ποιο αίμα θα σβήσει τη δική μου δίψα;… Και αίφνης πέρασε από μπροστά της η πιο λαχταριστή εικόνα… «το κεφάλι του Ιωάννη στο πιάτο», αιματοβαμμένο και ελεεινό… Ναι, φώναξε μέσα της, απόψε η όρεξή μου τραβάει Ιωάννη! Γι’ αυτό κι έβαλε – με τρόπο, εννοείται – την καλή της την κορούλα να λικνιστεί μπροστά στον θηλυμανή Ηρώδη για να του αποσπάσει ως γέρας το θυέστειο γεύμα της βραδιάς… Έτσι κι έγινε! Η κόρη της Ηρωδιάδας διαμήνυσε κοφτά και ξάστερα: «εξαυτής δως μοι επί πίνακι την κεφαλήν Ιωάννου του βαπτιστού» (Μάρκ. 6:25). Και γιατί «εξαυτής», δηλαδή, τώρα αμέσως; Όχι μόνο γιατί μπορεί αύριο να είναι αργά και να πάρεις τον λόγο σου πίσω, αλλά πρωτίστως και κυρίως γιατί τώρα είναι η καταλληλότερη στιγμή για να πάρει η μάνα μου το αίμα της πίσω. Τώρα πρέπει να πεταχτεί πάνω στην τάβλα, ανάμεσα σε τούτα τα σκυλιά, τους φίλους σου, σαν άλλη γουρνοκεφαλή η κεφαλή εκείνου που τόλμησε να τα βάλει με τη γενιά των Ηρωδιανών· που τόλμησε να πει ότι ο Θεός είναι μαζί του…
Ο Θεός εγκατέλειψε τον Ιωάννη… και, μάλιστα, άφησε τους ανθρώπους να τον ατιμάσουν τόσο ελεεινά και βάναυσα… Εκεί που όλοι πίστευαν ότι μέσω του στόματός του μιλούσε ο ίδιος ο Κύριος, δείχνοντας τον ελπιδοφόρο δρόμο που θα οδηγούσε στο ξέφωτο και το ξάγναντο της ιστορίας τούς εκλεκτούς του Ισραήλ… να σου κι όλα χάθηκαν μέσα σε μια στιγμή… έναν χορό… ένα τερτίπι της νύχτας… Γι’ άλλη μια φορά βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το ερώτημα/πρόβλημα της θεοδικίας, όπως θα έλεγε και ο πολύς Λάιμπνιτς. Αλλά στην περίπτωση της αποτομής της τιμίας κεφαλής του Προδρόμου, το ερώτημα/ πρόβλημα είναι σχετικά απλό… αν και μπορεί να σου πάρει τριάντα τόσα χρόνια για να το καταλάβεις… Σας εκλιπαρώ, λοιπόν, την επόμενη φορά που θα σταθείτε μπροστά στο εικόνισμα του Αγίου για να προσκυνήσετε, σαν δείτε να κρατάει ή να έχει στα πόδια του το κεφάλι μεσ’ το πιάτο, συγκλονιστείτε μπροστά στο μυστήριο ενός Θεού που ατιμάζει με τόσο χυδαίο τρόπο εκείνον που θέλει να τιμήσει πάνω και πέρα απ’ όλους… και μετά βάλτε μετάνοια κι ασπαστείτε τον πάντιμο Βαπτιστή, Πρόδρομο και Προφήτη Ιωάννη.
